Partnerbijdrage van

Maatschappelijke prestatie: een nieuw verdienmodel

Gerechtsdeurwaarders zijn ambtenaar én ondernemer. Ze zijn sterk georiënteerd op wet- en regelgeving, maar tegelijkertijd intrinsiek gemotiveerd om bij te dragen aan het voorkomen van maatschappelijke kosten. Pieter Jansen (directeur Wetenschappelijk Bureau bij Flynth en hoogleraar controlling aan de Rijksuniversiteit Groningen) en Jaap Luchies (senior bedrijfsadviseur bij Flynth) maakten een analyse van de sector en deden aanbevelingen voor de toekomst.

Delen:

De adviseurs spraken meerdere gerechtsdeurwaarders in het kader van hun analyse. Het was voor het eerst dat zij te maken hadden met de beroepsgroep. Het contact met gerechtsdeurwaarders was een eye-opener. Jaap Luchies: “Als je ‘van buiten komt’ merk je ineens hoe ingewikkeld de sector in elkaar zit. Mijn beeld van een gerechtsdeurwaarder was voornamelijk iemand die een opdracht krijgt om een vordering te innen en daar heel veel voor doet. Maar naarmate we meer gerechtsdeurwaarders spraken, werd ons beeld van de beroepsgroep steeds breder en in positieve zin bijgesteld. Dat kwam vooral door de rol die een gerechtsdeurwaarder aanneemt in het minnelijke traject en het streven om continu in oplossingen te denken. Oplossingen voor schuldeisers en schuldenaren.

Pieter Jansen: “Ik zag de gerechtsdeurwaarder als iemand die zich bezighoudt met een ordentelijk verloop van de rechtsgang. Dat bleek ook te kloppen. Maar ik vond het heel erg intrigerend om ook hun intrinsieke motivatie voor preventie te bemerken. Ze willen gerechtelijke procedures juist voorkomen, geven overzicht en kunnen daardoor extra problemen voor de schuldenaar, voor de schuldeiser en voor de maatschappij voorkomen.” 

Maatschappelijke prestatie

De adviseurs van Flynth verdelen de functie van de gerechtsdeurwaarder onder in twee taken: klassieke taken en sociale taken.
Jansen: “De termen zijn ontleend aan het staatsrecht: aanvullend aan de klassieke grondrechten ontstonden later de sociale grondrechten, waarbij de overheid meer aandacht voor de bestaanszekerheid van burgers kreeg. De essentie van het beroep van gerechtsdeurwaarder is dat hij – lees ook zij (red.) – zijn werk doet op basis van informatie die hij verzamelt. Op basis daarvan verricht hij bepaalde ambtshandelingen. Dat is de klassieke taak. Maar als ‘vakman in informatie’ kan hij ook iets anders doen met informatie over schulden. Bijvoorbeeld de conclusie trekken dat bepaalde schulden niet inbaar zijn of dat het beter is om een minnelijke schikking te treffen. Of hij kan doorverwijzen naar schuldhulpverlening om zo te proberen problematische schulden te voorkomen. Dat leidt weer tot lagere kosten voor de maatschappij, voor schuldenaren en voor schuldeisers. Dat is de sociale taak. Juist het geven van informatie ter preventie en het bieden van overzicht zijn dus grote maatschappelijke prestaties. Daarmee geven gerechtsdeurwaarders schuldenaren een vroegtijdig signaal. Ze bieden schuldenaren aanknopingspunten om hun situatie te verbeteren.”

Jaap Luchies
Jaap Luchies

Luchies: “Die sociale of maatschappelijke taak is belangrijker geworden doordat de sector zich heeft ontwikkeld, mede als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen. Naast het feit dat een gerechtsdeurwaarder een uitvoeringsorganisatie is, reageert de beroepsgroep namelijk ook op de maatschappelijke problematiek die het werk met zich meebrengt. Een gerechtsdeurwaarder werkt dus niet langer curatief maar steeds vaker preventief. Dat blijkt wel uit initiatieven zoals Schuldenwijzer.”

Jansen: “Je kunt de vergelijking met de gezondheidszorg maken. Mensen die werken voor een ziekenhuis bijvoorbeeld, zijn primair gemotiveerd om bij te dragen aan de gezondheid van de patiënten. Het allermooiste is dan om te voorkomen dat patiënten in het ziekenhuis terechtkomen. Ze geven daar voorlichting over en zijn er dus ook zichtbaar mee. Succesvolle preventie is een grote maatschappelijke prestatie, maar tegelijkertijd bedrijfseconomisch funest voor ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Voor het voorkomen van zorg worden ze immers niet betaald. Iets vergelijkbaars is aan de hand bij de gerechtsdeurwaarders. Het voorkomen van kosten die zijn verbonden aan langlopende procedures is een maatschappelijke prestatie, die slecht verankerd is in het verdienmodel. Dat is ook de spanning met hun verdienmodel en dat vind ik best zorgelijk.”

Data bepaalt verdienmodel

De toename van data en mogelijkheden om die te analyseren is een brede maatschappelijke ontwikkeling. Het is iets dat in meerdere sectoren terugkomt, bijvoorbeeld in de financiële dienstverlening. Data heeft dus ook effect op het functioneren van gerechtsdeurwaarderskantoren. Met de analyse van data over mensen met schulden kan een gerechtsdeurwaarder steeds beter inschatten of de minnelijke en ambtelijke handelingen die hij verricht effectief zullen zijn.
Jansen: “Gerechtsdeurwaarders zijn gemotiveerd om verder invulling te geven aan  de preventieve rol die de politiek, schuldeisers en de maatschappij steeds meer van hen verwachten. Daardoor daalt het aantal ambtshandelingen dat de gerechtsdeurwaarder uitvoert, wat leidt tot een omzetdaling. Dat kan de continuïteit van de sector in gevaar brengen.”

Dit spanningsveld vraagt van gerechtsdeurwaarders dat zij moeten nadenken over alternatieve inkomstenbronnen. Het huidige verdienmodel is echter sterk geworteld in wet- en regelgeving, waarin ambtshandelingen de basis zijn voor een groot deel van de omzet van gerechtsdeurwaarders. 

Jansen: “Van dat verdienmodel gaat geen stimulerende werking uit voor de verdere ontwikkeling en realisatie van de maatschappelijke taken van gerechtsdeurwaarders. De wet- en regelgeving is een ernstige belemmering voor een verdienmodel voor deurwaarders dat de verdere ontwikkeling van succesvolle preventie mogelijk maakt.”

De twee adviseurs onderstrepen het belang om de maatschappelijke taken van gerechtsdeurwaarders verder te ontwikkelen. 

Luchies: “Het succesvol uitoefenen van die taken voorkomt kostbare gerechtelijke en niet-gerechtelijke procedures, leidt tot efficiëntere en effectievere schuldhulpverlening en tot het voorkomen van veel menselijk leed bij schuldenaren en schuldeisers.

Gerechtsdeurwaarders hebben een voorsprong als het om hun maatschappelijke meerwaarde gaat. Dat komt omdat ze als een van de weinige instanties ook aan de voordeur van schuldenaren komen en er soms achter kunnen kijken. De context en informatie die ze dan krijgen, verrijkt de data die ze al gebruiken. Daarmee kunnen gerechtsdeurwaarders gemakkelijk verbanden leggen. Door hun onafhankelijke positie, kunnen zij de regie over die informatie op zich nemen.”

Wetgever aan zet

In het rapport geven de adviseurs aan dat de politiek nu aan zet is. Jansen: “De politiek heeft een verantwoordelijkheid om de maatschappelijke functie van de sector verder te verrijken en gerechtsdeurwaardersorganisaties levensvatbaar te houden. Daarvoor zijn aanpassingen in de wet- en regelgeving nodig. Als eerste moeten de sociale taken van gerechtsdeurwaarders in de wet worden vastgelegd. Vervolgens zul je deze taken concreet moeten maken in meetbare prestatie-eenheden. Die vormen de basis voor de vergoeding die de gerechtsdeurwaarder voor deze diensten ontvangt. De wetgever zal ook moeten bepalen hoe de tarieven voor de prestatie-eenheden bepaald moeten worden en wie voor de prestaties betaalt. Met dergelijke aanpassingen in wet- en regelgeving kun je het voor gerechtsdeurwaarders bedrijfseconomisch haalbaar maken en de maatschappelijke waarde van de sector enorm laten toenemen. Daarmee kun je als samenleving hun intrinsieke motivatie om meer bij te dragen aan preventie, verder stimuleren en ook nog honoreren.”

Pieter Jansen: ‘De huidige wet- en regelgeving belemmert het verdienmodel van gerechtsdeurwaarders.’ 

Jaap Luchies: ‘Het geven van informatie en het bieden van overzicht is een grote maatschappelijke prestatie.’

Gerechtsdeurwaarders over hun maatschappelijke prestaties

Mark Hafkamp – Algemeen directeur Hafkamp Groenewegen gerechtsdeurwaarders
Duurzame betalingsregeling

“Inmiddels hebben wij de incassotrajecten voor diverse woningcorporaties zodanig ingericht, dat wij huurders een mogelijkheid bieden om kosten van het deurwaarderstraject te voorkomen. We benaderen huurders in een vroeg stadium en treffen duurzame betalingsregelingen: regelingen die een huurder langer kan volhouden. We hebben hiervoor ook een tool ontwikkeld.
We ontvangen een bonus voor de dossiers die wij zonder extra kosten voor de huurder afwikkelen. Ook voor een succesvolle doorverwijzing naar schuldhulpverlening wordt een bonus betaald. Deze ‘fee’ compenseert het gemis aan inkomsten uit het reguliere incassotraject.

Schakel in plaats van sluitstuk
De hedendaagse deurwaarder lost op en voert in steeds mindere mate uit. Het bieden van een luisterend oor en het aanreiken van hulp en ondersteuning zal een plek moeten krijgen binnen een gerechtsdeurwaardersorganisatie. Er is nog onvoldoende besef van de maatschappelijke waarde die de ogen en oren van de deurwaarder die op route is, vertegenwoordigen. Een gerechtsdeurwaarder signaleert en registreert. Maak de deurwaarder daarom een schakel in de keten in plaats van het sluitstuk in de keten. Denk om als het om incasso gaat; stimuleren in plaats van sommeren, motiveren in plaats van procederen. Dat maakt het vak een stuk leuker in de dagelijkse uitoefening.

Vergoeding voor huisbezoek
Het verdienmodel van de deurwaarder is grotendeels gebaseerd op een beloning voor de inzet van dwangmiddelen bij mensen die niet kunnen betalen. Je maakt dan als deurwaarder de keuze om een debiteur niet op te zadelen met hoge kosten, maar bijvoorbeeld een preventief huisbezoek te brengen ter voorkoming van een huisuitzetting of het afsluiten van de waterlevering. Dat voeren we nu geheel voor eigen rekening uit. Een regeling die voorziet in een redelijke vergoeding voor deze interventies zou enorm helpen en het imago van ons ambt zeker ten goede komen.

Ben van Zanten – Algemeen directeur, Bosveld Incasso en Gerechtsdeurwaarders
Persoonlijk contact

“De sociale taak ligt voor ons altijd in het verlengde van de ambtshandeling. Wij geloven daarbij sterk in het persoonlijk contact met de schuldenaar. Dat komt terug in elke stap van ons werkproces. Al na de eerste aanmaning nemen we contact op en sturen zoveel mogelijk aan op een minnelijke oplossing. Onze medewerkers zijn getraind om op de juiste manier contact te leggen. We zijn daardoor misschien niet het meest efficiënte kantoor, maar wel een stuk effectiever.
Wij denken niet dat er in beginsel een schuldenaar bestaat die niet wil betalen: dat blijkt nagenoeg altijd een niet-kunner te zijn. Om welke reden dan ook. Op basis van beschikbare data en ons persoonlijke contact met de debiteur proberen we dat zo goed mogelijk te achterhalen.”

Allianties met schuldhulp
“Gerechtsdeurwaarders zijn goed in communiceren, op momenten dat niemand anders dat kan. Bellen en bezoeken en de logistiek eromheen is de dagelijkse praktijk. Dat is een kerncompetentie die weinig beroepen hebben. Die kun je ook preventief inzetten. We werken al in allianties met schuldhulpverleners en bewindvoerders. Dat doen we bijvoorbeeld met Stadsring 51 in Amersfoort. Wanneer iemand bekend is bij de schuldhulpverlening leggen we direct contact met die professionals. Op hun advies bepalen we dan welke acties we gaan ondernemen en wat wij kunnen terugkoppelen aan de schuldeiser. Op die manier heeft de gerechtsdeurwaarder een signaleringsfunctie. We weten dat dit veel extra problemen voor de schuldenaar kan voorkomen. De uren die we aan deze vorm van preventie besteden kunnen we nu alleen niet in rekening brengen.”

Beloning voor signaleren problematische schulden
“De hamvraag is ‘wie gaat dat betalen’? Ik denk dat het begint bij overheidsregels, die het mogelijk maken om bijvoorbeeld beloond te worden voor het signaleren van problematische schulden. Het mooiste is natuurlijk dat wij de mensen waarvan we weten dat ze echt niet kunnen nooit meer spreken, doordat wij die er al vooraf uitgefilterd hebben. De schuldeiser zou hier vervolgens voor moeten betalen, dat is namelijk ook in zijn belang. En bovendien leidt een sociale aanpak uiteindelijk ook tot een beter financieel resultaat doordat we hoge kosten voor de debiteur en onze opdrachtgever voorkomen.”

Delen:

De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders is een publiekrechtelijke beroepsorganisatie (pbo) met een verordenende bevoegdheid krachtens de Grondwet. Alle in Nederland gevestigde gerechtsdeurwaarders, waarnemend gerechtsdeurwaarders en…

Meer berichten van partner

Scroll naar boven