In Nederland wordt jaarlijks naar schatting ruim 16 miljard aan crimineel geld witgewassen. Geld dat wordt verdiend met georganiseerde criminaliteit, zoals drugshandel. In een column in op de website van MKB Nederland schreef beleidssecretaris Karijn van Doorne dat poortwachters steeds angstiger worden ongebruikelijke transacties te melden. Ze doen dat met ‘knikkende knieën’, noteerde ze. “Wie beschermt hen?”
Extra maatregel
Die vraag speelde SP-Kamerlid Michiel van Nispen door aan de minister van Justitie en Veiligheid. Hij diende in 2020 een motie in die oproept met beroepsgroepen te bezien hoe de veiligheid van een melder van een ongebruikelijke transactie beter kan worden gewaarborgd. Er is toen een extra maatregel getroffen: indien er informatie over een verdacht verklaarde transactie van een kleine onderneming als bewijs wordt toegevoegd aan het strafdossier, nemen de opsporingsdiensten altijd contact op met de meldende instantie. Er wordt dan een afweging gemaakt of er concrete dreigingsrisico’s zijn.
Anonimiseren
Tevreden is Van Nispen nog niet, zo blijkt uit zijn Kamervragen van 6 april 2023. In zijn motie had hij ook opgeroepen om de melder in het strafdossier te anonimiseren, zodat niet meer te achterhalen is wie een melding heeft gedaan? En daarmee is nog weinig gedaan stelt hij. Dat kan niet, antwoordt de minister: “Het standaard anonimiseren van de naam van de meldende instantie is niet mogelijk, gezien dit de transparantie en de herleidbaarheid van het bewijs in het geding kan brengen. De controle van informatie door de opsporingsdiensten en het Openbaar Ministerie is een van de fundamentele uitgangspunten van ons rechtsstelsel, onder meer voor de gerechtelijke instanties en de verdediging van de verdachte.”
Oplossingen verkennen
Nu anonimiseren niet mogelijk is, gaat de minister verschillende oplossingen in de praktijk ‘verkennen’ om de veiligheid en het gevoel van veiligheid onder poortwachters te versterken. Ambtenaren van het ministerie spraken daarover de afgelopen periode onder meer met de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie, het Openbaar Ministerie, de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU), het Landelijk Informatie- en Expertisecentrum, VNO-NCW, de Vereniging van makelaars, taxateurs en huurbemiddelaars en de Nederlandse Vereniging van Makelaars. Deze gesprekken worden voortgezet en uitgebreid naar andere relevante partijen.
Staatsgeheim
Niet dat er nog niets is gedaan. Alle meldingen over ongebruikelijke transacties komen nu terecht bij de FIU en zij worden behandeld als staatsgeheim. Als de FIU een ongebruikelijke transactie aanmerkt als ‘verdacht’, wordt alleen de bedrijfs- of kantoornaam van de melder opgenomen in de rapportage aan de opsporingsdiensten. Gaat het om een kleine onderneming en is er sprake van een concrete dreiging, dan kunnen gegevens in het strafdossier worden geanonimiseerd.
