Jaarlijks leiden betalingsachterstanden van consumenten tot honderdduizenden incassodagvaardingen. In 2020 waren dat er bijna 348.000, waarvan er uiteindelijk 43.900 voor de zitting zijn ingetrokken. Voor veel burgers is de ouderwetse en juridische taal in de dagvaarding moeilijk te volgen, merken ook gerechtsdeurwaarders in de praktijk. Dat geldt helemaal voor mensen die het Nederlands niet goed beheersen, doordat zij laaggeletterd zijn of Nederlands niet als moedertaal hebben. Zij snappen dan vaak niet wat er van hen verwacht wordt, waardoor de kosten kunnen oplopen en het kan voorkomen dat ze nog dieper in de schulden raken.
Dagvaarding op de schop
Om te zorgen dat meer mensen de dagvaardingen begrijpen, is deze grondig aangepakt. De Raad voor de Rechtspraak stelde in 2019 een werkgroep samen om te zorgen voor een modernere en begrijpelijkere dagvaarding. De werkgroep bestaat uit een gerechtsdeurwaarder, advocaten, kantonrechters, een stafjurist, een raadsheer, een taalbeheerser en een docent aan de deurwaardersopleiding. Selinde Bokx-Boom, senior rechter bij Rechtbank Midden-Nederland en voorzitter van de werkgroep, zag de noodzaak van een modernisering van de dagvaarding. “Uit onderzoek blijkt dat 55 tot 70 procent van de burgers de dagvaarding niet begrijpt en niet weet wat ze moeten doen. Als kantonrechter merk ik dat ook op de rolzitting. Veel formulieren en modellen zijn sinds honderd of tweehonderd jaar niet ingrijpend gewijzigd.”
Heldere taal
De werkgroep heeft de vorm, de opzet en het taalgebruik van de incassodagvaarding kritisch bekeken. Het doel was om te komen tot een dagvaarding in heldere taal, maar wél met een correcte juridische weergave. “Een dagvaarding bevat ouderwetse taal die door de jaren heen is doorgegeven”, vertelt Barbara ter Kuile, gerechtsdeurwaarder en KBvG-bestuurslid. “We merken steeds vaker dat een grote groep mensen niet taalvaardig genoeg is om alles wat we als gerechtsdeurwaarder opschrijven te kunnen begrijpen. We willen natuurlijk stukken uitreiken die worden begrepen, want dan gaan mensen eerder doen wat je van ze vraagt. In de praktijk staan gerechtsdeurwaarders geregeld voor een dichte deur, waardoor ze de dagvaarding niet mondeling kunnen toelichten. In zo’n geval moet de dagvaarding dus voor zich spreken. Zonder mensen tekort te doen, proberen wij daarin duidelijk uit te leggen dat het bij bijvoorbeeld een energierekening – waarvan de schuldenaar de vordering ook zelf erkent – slimmer kan zijn om niet op de zitting te verschijnen maar een betalingsafspraak te maken. Dat scheelt extra kosten die je anders voor de griffierechten moet betalen.”
Nieuw concept
“Het herschrijven van de incassodagvaarding was een flinke uitdaging”, vertelt Ter Kuile. De werkgroep hanteerde daarom een aantal uitgangspunten die leidend waren voor de aanpassing van de dagvaarding. Zo zijn jargon en moeilijke woorden zoveel mogelijk vermeden, of uitgelegd. “Jargon is soms korter. We hebben daarbij gemerkt dat het soms lastig is om dat begrijpelijk te maken, zonder te verzanden in lange omschrijvingen.” “Een enorme spagaat”, noemt Bokx-Boom het zelfs. “Je kunt niet zomaar een beetje schrappen en dingen weglaten, want juridisch moet het ook nog kloppen. Door het afwisselen van korte en lange zinnen en zoveel mogelijk concrete en actieve formuleringen zijn we uiteindelijk tot een nieuw concept gekomen.”
Naast de inhoudelijke teksten zelf is ook de indeling van de dagvaarding ingrijpend op de schop gegaan. In het staat op de eerste pagina een tabel met een overzicht van wat er aan de hand is en wat er van mensen verwacht wordt. Waar mensen vaak afhaakten na een eerste pagina vol formele taal, hebben ze nu de belangrijkste informatie meteen in zicht. Nieuw is dat de dagvaarding een inhoudsopgave bevat. Dat geeft structuur aan het document. De wettelijke vereisten zijn zo eenvoudig mogelijk verwoord en de echt formele zaken staan meer aan het einde van het stuk.
Feedbackronde
“Zo’n nieuwe indeling zal wel wennen zijn voor veel gerechtsdeurwaarders”, beseft Ter Kuile. “Daarom is het concept ter feedback voorgelegd aan de achterban van de rechtspraak en aan gerechtsdeurwaarders. Daarop hebben we bijna 80 reacties ontvangen. Die worden op dit moment verzameld en verwerkt. De resultaten zijn in juni bekend. Aan de hand daarvan verbeteren we het concept.”
Bokx-Boom: “We hebben bewust voor deze aanpak gekozen. Een groot draagvlak voor de nieuwe incassodagvaarding is namelijk belangrijk. Al is het gebruik ervan niet verplicht; we merken nu al enthousiasme en verwachten dat gerechtsdeurwaarders het model straks op grote schaal gebruiken. Belangrijk praktisch voordeel van de nieuwe dagvaarding is dat deze ook geschikt is om digitaal te gebruiken en te verwerken.”
Vervolgstappen
De werkgroep is na de aanpassing van de incassodagvaarding nog niet klaar: er is meer werk aan de winkel. Bokx-Boom: “Een volgende stap is om de dagvaarding ook visueel te maken. Bij Rechtbank Noord-Holland is er een visuele bijsluiter ontwikkeld, die momenteel wordt getest. Zo’n bijsluiter is weliswaar wettelijk niet vereist, maar kan de burger met een lager taalniveau wel helpen. Daarnaast werken we aan digitale hulpmiddelen op rechtspraak.nl, zoals een digitale keuzehulp en een begrippenlijst.”
