Pionieren om voorop te kunnen blijven lopen

De juristerij staat niet direct bekend om veranderdrift en vooruitstrevendheid. Ouderwets handwerk dat verrekend wordt via uurtje-factuurtje, dat is toch nog steeds de advocatuur? De notaris zet aktes het liefst op papier en het juridisch onderwijs schept er eer in dat het studenten al tientallen jaren hetzelfde, gedegen programma biedt. Mr. ging voor het nieuwe nummer in gesprek met enkele voorhoedelopers op het gebied van legal innovation die dit beeld graag bijstellen.

Delen:

Pionieren om voorop te kunnen blijven lopen
Jan Willem Kakebeeke (Universiteit Leiden)
Jan Willem Kakebeeke (Universiteit Leiden)

Ja, het ouderwetse handwerk zal altijd blijven bestaan, maar daaromheen vormt zich een steeds grotere digitale/technische schil van veelal nieuwe werkzaamheden. Het onderwijs blijft niet achter en bereidt studenten steeds beter voor op hun nieuwe rol als innovatieve jurist. Jan Willem Kakebeeke is manager en docent bij het Center for Legal Entrepreneurship and Innovation van Leiden Law School, dat innovatie en ondernemerschap bij studenten rechtsgeleerdheid probeert aan te wakkeren. “Innovatie staat nu echt op de kaart binnen ons onderwijs. En terecht, want er zijn veel ontwikkelingen waar we studenten over moeten laten nadenken. De student van nu moet niet alleen veel verstand hebben van digitalisering in het juridische werkveld, maar ook begrijpen wat de impact daarvan is op mens en organisatie. Dat doe je door niet alleen kennis te zenden, maar ze ook te laten experimenteren met zaken als data analyse en smart contracting. Dan ervaar je de werking en de toegevoegde waarde ervan. Daarom organiseren wij ook jaarlijkse de Legal Tech Challenge, een competitie waarin studenten werken aan innovatieve, digitale oplossingen voor juridische vraagstukken. Dit soort hybride leervormen is ook hetgeen waar de markt om vraagt.”

Verandermanagement

Een markt die heftig in beweging is, dus ook daar moeten studenten op worden voorbereid. Kakebeeke is van mening dat verandermanagement daarom een verplicht onderdeel zou moeten zijn van de rechtenstudie. ”Juristen moeten kunnen meedenken over vragen als: wat wordt het toekomstige verdienmodel van de advocatuur, of wat verwacht de klant over vijf of tien jaar van een juridische dienstverlener? Simpel gezegd: als dat honderd procent online dienstverlening is, dan kun je niet nog als laatste stap eisen dat een klant naar kantoor komt om fysiek een handtekening te zetten. Hoe pas je de bedrijfsvoering daarop aan? De voortrazende technologische ontwikkelingen vereisen dat je als organisatie een strategische visie ontwikkelt over de impact hiervan en hoe je deze technologie gaat inzetten voor je bedrijf. En dan heb ik het niet over hoe automatisering je dienstverlening sneller en goedkoper kan maken, want proces-optimalisatie zonder strategie mondt naar mijn mening vooral uit in een race to the bottom.”

Ander soort advocaat

Hendrik-Jan Bleijerveld (HVG Law)
Hendrik-Jan Bleijerveld (HVG Law)

Hendrik-Jan Bleijerveld, partner bij HVG Law, is verantwoordelijk voor innovatie. Hij herkent de behoefte aan een ander soort advocaat tijdens cliëntgesprekken over innovatie. ”De capaciteiten van onze mensen moeten meer zijn op innovatie en dat is een proces dat advocaten minder gewend zijn, want het behelst het maken van fouten om daar vervolgens van te leren. Ook in gesprek met een cliënt moeten we sneller innovatiemogelijkheden kunnen herkennen. Dit vereist een ander soort creativiteit dan onze beroepsgroep gewend is aan te wenden.”

Als ander belangrijk punt op de agenda van HVG Law noemt Bleijerveld legal managed services. “Een voorbeeld daarvan is het ondersteunen en verbeteren van juridische processen met behulp van technologie. Meestal begint dit bij het vaststellen wat nu een bepaalde workflow van bijvoorbeeld een juridische afdeling is en het kan uitmonden in een volledig digitaal proces op een platform dat op de hoogte is van de (wereldwijde) gewenste accordering bij iedere stap en welke template daarbij hoort. De winst die dit voor bedrijven oplevert is echt enorm.”

Ook intern werkt HVG Law toe naar een digitaal kantoor, door de processen te optimaliseren. Bang voor de door
Kakebeeke gesignaleerde race to the bottom is Bleijerveld niet. “High end juridisch advies zal altijd nodig blijven, iemand moet het overzicht bewaren over alle beschikbare data. Een CEO van een groot bedrijf wil graag een stempel van een groot kantoor op zijn besluit, dat is een garantie voor kwaliteit. Juist daaronder, bij meer routinematig en minder complex werk, is heel veel beweging en voelen alle grote kantoren de druk, aangezien dit type werk zich goed leent om geautomatiseerd te worden. Als je dit deel van de markt ook in de toekomst wilt blijven bedienen zul je efficiënter en goedkoper te werk moeten kunnen gaan. Legal tech is daartoe de sleutel.”

Efficiëntieslag

Mark-Jan Arends (Clifford Chance)
Mark-Jan Arends (Clifford Chance)

Mark-Jan Arends, partner en hoofd van de corporate en notarispraktijk bij Clifford Chance, is aanjager van de innovatieagenda binnen het kantoor in Amsterdam. Hij laat vernieuwing los op het notariaat, een sector die tot voor kort nauwelijks innoveerde. Dat begint al bij de samenstelling van het personeel. “We hebben intern veel nieuwe mensen aangenomen voor functies die we voorheen nog niet hadden, zoals software programmeurs of legal projectmanagers, die onze transacties coördineren. Dat zijn in de meeste gevallen niet-juristen en dat bevalt ons zeer goed.”

Juist misschien ook vanwege het feit dat notarissen nooit vooraan stonden om te innoveren, heeft Arends een enorme efficiëntieslag kunnen maken zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. Ook zag hij mogelijkheden voor het beter organiseren van legal management. Hij geeft als voorbeeld CC Dr@ft, een tool die het kantoor in samenwerking met een techbedrijf heeft ontwikkeld. ”Onze cliënt sluit voor het gebruik hiervan een licentieovereenkomst; er gelden vaste tarieven voor de controles die onze notarissen verrichten. Het systeem dat we hebben ontwikkeld genereert voor iedere stap in een proces waarbij een notaris is betrokken, automatisch documenten die ook door niet-juristen van het bedrijf van cliënt met behulp van een vragenlijst kunnen worden geproduceerd. Als de desbetreffende persoon een antwoord intoetst dat opvalt − bijvoorbeeld een dividenduitkering die buiten de vastgestelde bandbreedte valt − dan krijgen wij en de juridische afdeling van het bedrijf een melding en kunnen we gericht actie ondernemen. Zo niet, dan genereert het systeem automatisch een document, geeft het aan wie tekenbevoegd is en kan deze handtekening digitaal worden geplaatst. De kans op fouten wordt zo veel kleiner, want we zijn af van het heen en weer sturen van documenten ter controle. Maar dat niet alleen: het legal department van het bedrijf wordt ontlast, zozeer zelfs dat ze tot negentig procent efficiënter kunnen opereren.”

Volgens Arends blijft zo het meest interessante werk over voor zijn mensen, terwijl alle andere eenvoudiger juridische problemen ook worden opgelost. “We zitten in een beroepsgroep die vanouds volgens uurtje-factuurtje werkt. Dat betekent, cynisch gesteld, dat hoe inefficiënter we werken, des te meer geld we verdienen. Dat systeem is niet langer houdbaar.”

Proactief helpen

Nicky Leijtens (NautaDutilh)
Nicky Leijtens (NautaDutilh)

Nicky Leijtens is advisor to the board on innovation and client experience bij NautaDutilh. Zij vertelt dat de focus bij haar kantoor ligt op klantgerichtheid en hoe ze cliënten proactief kunnen helpen, zoals bij het houden van overzicht door bepaalde kennis te ontsluiten. “Er ligt in toenemende mate druk op juridische afdelingen om grip te houden op de enorme hoeveelheid informatie en ontwikkelingen. Om ze daarbij te helpen zijn we verschillende initiatieven gestart om dit makkelijker te maken, zoals het Financial Update platform dat 24/7 toegang geeft tot de laatste juridische ontwikkelingen die relevant zijn voor financiële instellingen. Rondom Covid-19 publiceren we ook een tracker met nieuwe regelgeving en analyses. We hebben ook een pro bono Covid-19 initiatief gelanceerd: via onze website kunnen zzp’ers en andere kleine ondernemers vragen stellen en maximaal een dag later worden ze teruggebeld met een antwoord.”

Nu het werk grotendeels op afstand geschiedt, gaat het kantoor van Leijtens actief op zoek naar manieren om de relatie met cliënten te onderhouden. “Je kunt niet wachten totdat het grindpad knerpt. We vinden het belangrijk dat er laagdrempelig contact kan worden gelegd met onze experts. Zo hebben we een nieuwe service ontwikkeld, waarbij cliënten on demand een online brainstormsessie kunnen plannen met een van onze experts, tegen een vaste prijs. Achteraf krijgt de cliënt de mogelijkheid om meer of minder te betalen, afhankelijk van de ervaren toegevoegde waarde.”

Duurzaamheid

Het recht zelf is uiteraard ook aan voortdurende innovatie onderhevig. NautaDutilh draagt daar actief aan bij, vooral op het gebied van klimaatverandering en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Leijtens: ”Onze partner Harm Kerstholt heeft een praktijk opgezet rondom de zogeheten environmental, social and corporate governance (ESG) criteria en het ontwikkelen en toepassen van soft law, om ondernemingen te helpen bij maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen.” Dit staat steeds meer bovenaan de agenda bij bedrijven en hun aandeelhouders. “Daarbij kijken we natuurlijk ook naar onszelf”, aldus Leijtens. “Met het aannemen van een ervaren corporate social responsibility specialist dit jaar kunnen we onze ambities op het gebied van duurzaamheid versnellen. En we richten ons bijvoorbeeld al jaren op het bevorderen van inclusie en gendergelijkheid. Dat is ook wat cliënten belangrijk vinden. Het beeld van een groepje oudere witte mannen is niet toekomstbestendig.”

Talentprogramma

Bas Bosman (TeekensKarstens)
Bas Bosman (TeekensKarstens)

Bas Bosman is business partner marketing bij TeekensKarstens advocaten notarissen, een middelgroot kantoor met vestigingen in Leiden, Alphen aan den Rijn en Amsterdam. Het kantoor werkt vanuit een viertal kernwaarden: Vakmanschap, Verbinding, Vertrouwen en Verder. ”Concreet betekent dat dat we optimaal in verbinding willen zijn met cliënten. Dat vullen we zo breed mogelijk in, onder andere door middel van een innovatieve portal die volledig zicht geeft op alle activiteiten die we voor onze cliënten ontplooien. Ook bij ons is het meer standaard werk zoveel mogelijk geautomatiseerd. Denk aan een contract generation tool of een applicatie die persoonsgegevens in documenten opspoort en onleesbaar maakt.”

Intern werkt het kantoor op het gebied van HR met een eigen online talentprogramma, de TK shaped lawyer, dat zich richt op persoonlijke en professionele groei met als resultaat meer werkplezier. Het kantoor zoekt ook nadrukkelijk de verbinding met universiteiten: het ontwikkelt samen met Kakebeeke van de Universiteit Leiden een honoursvak over wat de moderne advocaat aan innovatie met zich mee zou moeten brengen. Onderwerpen zijn onder meer het gebruik van big data en de invloed daarvan op het vak, output technologie (een robot schrijft een boek, rusten er dan auteursrechten op?), maar ook of het niet tijd wordt dat de gedragscode voor de advocatuur wordt herschreven.

Pionieren

Het analyseren en slim gebruiken van de steeds grotere hoeveelheden data die op advocatenkantoren afkomen, beschouwen verschillende geïnterviewden als een van de belangrijkste opdrachten voor de komende jaren. Bleijerveld van HVG Law ziet het enorme potentieel voor bijvoorbeeld due diligence of compliance. “Je kunt niet alleen duizenden contracten tegelijkertijd analyseren, maar ook selecteren op bepaalde afwijkingen van de standaard en categoriseren op basis van bijvoorbeeld commerciële voorwaarden. Je kunt dus veel gerichter gaan controleren op geselecteerde groepen en daarmee ook specifieker juridisch advies gaan verlenen.”
Tegelijkertijd staat volgens Arends van Clifford Chance het onderwerp nog in de kinderschoenen. “We kunnen inderdaad nu trends destilleren uit die enorme hoeveelheid data, maar dat is nog maar het begin. We zullen de komende jaren flink moeten gaan pionieren om voorop te kunnen blijven lopen.”

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven