De staatssecretarissen hadden de RSJ advies gevraagd na een motie van de Tweede Kamerleden Ulysse Ellian (VVD) en Geert Wilders (PVV). Zij willen dat het aantal gedetineerden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) en op de Afdeling Intensief Toezicht (AIT) dat bijstand krijgt van dezelfde advocaat wordt beperkt. Volgens de Kamerleden bestaat het gevaar dat gedetineerden die dezelfde advocaat hebben deze als boodschapper inzetten om hun criminele activiteiten voort te zetten.
Noodzaak
De RSJ erkent in het advies de noodzaak om ter bescherming van de samenleving aan gedetineerden tijdelijk extra en ingrijpende maatregelen te kunnen opleggen, maar ziet onvoldoende noodzaak voor de in de motie voorgestelde maatregel. Het contact met een advocaat mag alleen worden beperkt als dat in een individueel geval noodzakelijk is en er een goede actuele reden voor is.
Vrije toegang tot advocaat
Ook vindt de RSJ dat het recht op vrije toegang tot een advocaat dusdanig belangrijk is dat dat niet mag worden niet belemmerd. Beperking van het aantal cliënten dat een advocaat mag bijstaan, kan de gedetineerde beperken in zijn toegang tot rechtsbijstand. Daardoor kan het recht op een eerlijk proces en bijstand van een raadsman naar eigen keuze (artikel 6, lid 3 sub c van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) ernstig in het gedrang komen.
Praktische bezwaren
Daarnaast ziet de RSJ een aantal praktische bezwaren bij uitvoering van de motie. Het aantal EBI- en AIT-plekken zal worden uitgebreid en als advocaten maar een beperkt aantal cliënten op deze afdelingen mogen bijstaan, betekent dat dat veel meer gespecialiseerde advocaten nodig zijn.
De detentiestatus van gedetineerden verandert nogal eens door overplaatsing van een regulier naar een zwaarbeveiligd regime, of andersom. En daarmee het aantal cliënten van een advocaat dat onder de beperking zou vallen. Onduidelijk is of een advocaat zich moet terugtrekken als een cliënt in een zwaarbeveiligd regime terechtkomt, en wie hierop toeziet.
Verantwoordelijkheid
Bovendien vindt de RSJ dat waarborgen om integriteitsschendingen in de advocatuur tegen te gaan in de eerste plaats de verantwoordelijkheid zijn van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) en de en advocaten zelf. Daarbij noemt de RSJ het positief dat de NOvA verschillende maatregelen heeft genomen om deze waarborgen te versterken, zoals weerbaarheidstrainingen, een noodnummer en de vertrouwensadvocaat.
