Dat blijkt uit het vertrouwelijke rapport van de commissie-Sorgdrager over de bestuurscrisis bij het college, dat in bezit is van de Volkskrant. Afgelopen zomer werd een summiere samenvatting van het 291 pagina’s tellende rapport naar de Tweede Kamer gestuurd.
De commissie-Sorgdrager constateerde dat het mensenrechtencollege al jarenlang een “conflictueuze organisatie” is, waar sprake is van een moeizame samenwerking tussen de leden. Er is weinig collegialiteit, sprake van een patroon van stelselmatig negeren en uitsluiten en bovendien heeft de voorzitter “geen inclusief leiderschap” getoond.
Herbenoeming on hold
In het voorjaar van 2023 kwam naar buiten dat vier van de acht collegeleden bij de integriteitsfunctionaris van het ministerie van Justitie en Veiligheid had geklaagd over voorzitter Jacobine Geel. Ze zou zich volgens de klokkenluiders schuldig hebben gemaakt aan intimidatie, discriminatie en vriendjespolitiek.
Van drie van de melders liep de benoemingstermijn kort na de melding af; ze waren al voorgedragen voor herbenoeming. Maar hun herbenoemingsprocedure werd on hold gezet, “in het licht van de kwesties die spelen”. Een van de drie besloot daarop zelf om zich terug te trekken. Vervolgens besloot de raad van advies dat de andere twee leden niet werden herbenoemd. De organisatie zou om een nieuwe start te maken gebaat zijn bij vers bloed.
Uiterst kritisch
De commissie-Sorgdrager is uiterst kritisch over de gang van zaken rond de herbenoemingsprocedure. “De commissie heeft de indruk dat de melding van invloed is geweest op het on hold zetten van de herbenoemingsprocessen.” De raad van advies heeft dit volgens de commissie zonder opgave van reden gedaan en daarmee niet conform de eigen procedures hebben gehandeld.
Enkele leden van de Raad van Advies vonden de beslissing onvoldoende onderbouwd en ondertekenden het besluit niet. Maar omdat de vaste raadsleden – ombudsman Reinier van Zutphen, voorzitter Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens en voorzitter Henk Naves van de Raad voor de Rechtspraak – voor stemden werden de herbenoemingen toch afgeblazen. De drie juridische zwaargewichten wilden geen vragen van de Volkskrant over de kwestie beantwoorden. De huidige voorzitter van de raad van advies, Harry van de Kraats, zegt dat destijds de juiste beslissing is genomen, “vanwege de problemen die bij het college speelden”.
Kort geding
De twee niet herbenoemde melders, Mariam Chébti en Geneviève Lieuw, spanden vorige maand een kort geding aan tegen het ministerie. Omdat de commissie-Sorgdrager een verband ziet tussen hun melding en het uitblijven van hun herbenoeming wilden ze compensatie voor hun geleden schade. Inmiddels is er een schikking tot stand gekomen met het ministerie. Hoewel volgens een woordvoerder van het ministerie strikt juridisch gezien “niet het causale verband is aangetoond dat nodig is om aanspraak te maken op de bescherming die klokkenluiders genieten”, wil het ministerie de twee toch schadeloos stellen vanwege de bevindingen in het rapport.
Teruggetreden
Het college is nog steeds niet op sterkte. Het telt momenteel slechts drie in plaats van acht vaste leden (onder wie Britta Böhler, ook een van de klokkenluiders). Wel zijn er inmiddels zeventien plaatsvervangende leden.
Oud-PG bij de Hoge Raad Jos Silvis werd vorig jaar juni benoemd tot interim-voorzitter, een taak die afgelopen zomer werd overgenomen door oud-staatsraad Nico Schrijver. Jacobine Geel, die sinds de melding over haar functioneren ziek thuis zat, liet in november weten definitief terug te treden als voorzitter.
