‘@Mr-online heeft op 13 januari een artikel geplaatst over gerechtstolken en vertalers die een week lang uit protest zichzelf niet beschikbaar hebben gesteld voor justitie, politie en de Immigratie- en Naturalisatiedienst: “Ze willen meer geld, en meer waardering.” Mina Morkoc schrijft in dit artikel verder over de staking en geeft meer informatie over het worden van een beëdigde tolk of vertaler.
Ruim vijftienhonderd beëdigde tolken en vertalers zijn het niet eens met het nieuwe programma Tolken in de Toekomst, waarin de eisen om tolk of vertaler te worden, worden versoepeld. In dit programma staat bijvoorbeeld dat het ‘Register beëindigde tolken en vertalers’ (hierna: Rbtv) wordt opengesteld voor lagere kwaliteitseisen. Waar voorheen de inschrijfvoorwaarde was dat alleen tolken en vertalers van Europees Referentiekader (ERK) taalniveau C1 werden toegelaten, wordt het nu opengesteld voor ERK taalniveau B2. Dat is vergelijkbaar met het niveau dat je hebt voor Duits of Engels na je havo-eindexamens, of voor Frans of Spaans na het afronden van je vwo-eindexamens. De Actiegroep Tolken en Vertalers (Hierna: Actiegroep) vindt deze versoepeling gevaarlijk voor het waarborgen van de toegang tot de rechter, aangezien dit het vertrouwen schaadt tussen rechter en procespartijen.
Deze versoepeling betekent niet dat tolken met een B1-niveau ook daadwerkelijk voor alle zaken worden gebruikt. Een aantal instanties, zoals het OM, de tot rechterlijke macht behorende gerechten en de politie, hebben een afnameplicht. Dit houdt in dat ze verplicht zijn in straf- en vreemdelingenzaken tolken en vertalers te gebruiken die zijn geregistreerd in het Rbtv. Wat niet zal veranderen is dat de instanties met deze afnameplicht vooralsnog verplicht zijn om gebruik te maken van C1-tolken en -vertalers.
Waarom zou dit het vertrouwen schaden?
Tolken zijn nodig om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot de rechter en dus een eerlijk proces heeft, ofwel ‘The right to a fair trial’, zoals in artikel 6 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) staat. Artikel 6 van het EVRM beschrijft ook het beginsel van ‘equality of arms’, wat inhoudt dat de verdachte in een strafzaak een redelijke kans moet krijgen om zijn verhaal te doen. De rechter en procespartijen moeten elkaar kunnen begrijpen en daarvoor zijn ze soms afhankelijk van tolken en vertalers. Het zou desastreus zijn als, doordat het taalniveau niet hoog genoeg is, er fouten worden gemaakt in de vertaling. Het is namelijk niet voldoende om enkel een taal goed te spreken, ook moet je het nodige juridische jargon kennen. De Actiegroep is ervan overtuigd dat het programma deze waarden niet zal kunnen waarborgen.
Tolk of vertaler worden?
Om een beëdigde tolk of vertaler te worden, moet je voldoen aan bepaalde kwaliteits- en integriteitseisen die in Wet beëdigde tolken en vertalers staan. Dat zijn er aardig wat. Zodra je daar aan voldoet en een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) hebt, mag je je inschrijven in het Rbtv. Vervolgens krijg je een bewijs van inschrijving en word je uitgenodigd om ter zitting te verschijnen, waar je wordt beëdigd.
De eed of belofte luidt als volgt:
«Ik zweer/beloof dat ik mijn werk als beëdigde tolk eerlijk, nauwgezet en onpartijdig zal uitvoeren en mij bij het uitoefenen van de tolkwerkzaamheden zal gedragen zoals een beëdigde tolk betaamt».
«Ik zweer/beloof dat ik geheimhouding zal betrachten ten aanzien van vertrouwelijke informatie waarvan ik door mijn werk kennis neem».
Eenmaal je akte van beëdiging ontvangen, stuur je daar een kopie van naar Bureau beëdigde tolken en vertalers en ben je officieel beëdigd!
Maar daar blijft het niet bij: Eenmaal beëdigd, moet je je houden aan de Gedragscodetolken en vertalers. Je bent verplicht om eerlijk, onpartijdig en nauwgezet te zijn, je te gedragen zoals van goede tolk of vertaler kan worden verwacht en je hebt een geheimhoudingsplicht.
Niet-register tolken en vertalers
Naast het Rbtv is er ook een Uitwijklijst. Tolken en vertalers die op de Uitwijklijst staan moeten aan andere kwaliteits- en integriteitseisen voldoen dan de tolken en vertalers in het Rbtv. Ze zijn geen beëdigde tolken en er is voor deze lijst geen wettelijke afnameplicht maar wel een verzwaarde screening met een VOG. Noterenswaardig is dat het ook voor kan komen dat voor die taal simpelweg geen opleiding of toets beschikbaar is. Mocht dit zo zijn, dan kunnen de instanties die hierboven werden genoemd alsnog gebruik maken van deze tolken en vertalers, maar enkel in geval van spoed of als er geen andere opties zijn.
Wat gaat er nu gebeuren?
Op 8 januari werd door de Actiegroep een brandbrief gestuurd naar minister Grapperhaus en op 23 januari kregen ze een brief terug, zonder uitnodiging. Op 29 januari is ser een nieuwe brief verstuurd vanuit de Actiegroep, met vooralsnog geen antwoord. Wel heeft de Actiegroep een succesvolle reeks protestbijeenkomsten georganiseerd in Amsterdam, Arnhem, Den Bosch, Den Haag, Leeuwarden en Rotterdam. Ze kregen veel steun via het internet maar ook vanuit de politiek: SP en GroenLinks dienden met hoge urgentie een verzoek aan voor een ‘spoed e-mailprocedure’, voor een rondetafelgesprek met de Actiegroep. Dit verzoek werd gesteund door VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Ook werden er Kamervragen gesteld door D66. De commissie Justitie en Veiligheid heeft op 22 januari met de Actiegroep gesproken en de reacties achteraf waren positief. De commissie heeft minister Grapperhaus uitgenodigd om zich te verantwoorden in de Tweede Kamer. Dit gebeurt morgen.
