Onlangs kon de wereld kennisnemen van het bestaan van een “TRO” oftewel een “Temporary Restraining Order” naar aanleiding van de door Trump afgekondigde “travel ban”. Een TRO is een rechtsmaatregel. In dit geval werd deze TRO uitgevaardigd door de federale rechter James Robart tegen de presidentiële “executive order” die de “travel ban” moest invoeren. Trump woest.
Het deed mij genoegen te zien dat Trump niet zomaar over de rechterlijke macht heen kan denderen en dat de “rule of law” in de VS toch echt bestaat. Hoe anders is dat in de Europese Unie. Nederland mag zich zeer gelukkig prijzen met een efficiënt rechtssysteem waar de “rule of law” ook bestaat. Nederland is daarmee een uitzondering.
Snelle beslagmaatregelen, dwangsommen, kort gedingen en andere rechtsmaatregelen zorgen ervoor dat het recht snel en effectief gehandhaafd wordt of kan worden. Dat heeft Nederland overigens niet aan Europa maar aan zichzelf te danken. Het is spijtig om te zien dat de overige EU-landen op dat vlak geen enkele voortgang boeken. Ik woon en werk nu al 25 jaar als advocaat in Spanje en de enige vooruitgang die in dat land al die tijd is geboekt is die van de voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in eerste aanleg per wetswijziging in 2001. Dat was voor die tijd niet mogelijk althans men moest een garantie stellen voor het totale bedrag waarvoor ten uitvoerlegging gevraagd wordt inclusief rente en kosten. Niet interessant dus.
De uitvaardiging van de TRO in verband met de “travel ban” heeft mij wederom doen sterken in de overtuiging dat Europa niet alleen politiek verder moet integreren maar ook op het gebied van het recht, of we willen of niet. Het kan niet zo zijn dat de effectiviteit van de Europese regels verschillend is in de EU-lidstaten en dat is nu wel het geval.
Het Amerikaanse systeem van federale rechtbanken en rechtbanken van de afzonderlijke staten toepassen toe dat zowel het federale recht en het recht van de staten effectief toegepast wordt. Hoe anders is dat in Europa. Een Spaanse rechter moet het nationale Spaanse en het Europese recht toepassen. Van dat laatste recht heeft hij of zij nauwelijks weet en de Spaanse burger evenmin dus wordt het ook nauwelijks toegepast. De kans dat een Spaanse rechter een prejudiciële beslissing vraagt aan het Europese hof is miniem als hij al weet dat die mogelijkheid bestaat. Spanje is overigens niet het enige EU-land met dit probleem.
De Europese eenwording, noodzakelijk indien we niet willen dat de Europese landen door andere mogendheden tegen elkaar uitgespeeld worden, vereist ook een effectieve handhaving van het Europese recht. Vandaar een pleidooi voor Europese rechters in alle lidstaten die zich specifiek bezighouden met de Europese rechtsregels die rechtstreekse werking hebben. Die rechters zullen ook op Europees niveau opgeleid moeten worden.
Is er draagvlak voor zoiets? Het probleem van de EU is dat het bedacht is door politici en wordt bestierd door ambtenaren. De eersten hebben sowieso een hekel aan onafhankelijke rechters en de tweeden voeren alleen maar uit maar bedenken niets.
De EU is gebaseerd op het Franse bureaucratische “topdown”-model. De centralistische staat die voortkomt uit de absolutistische monarchie. Schrikwekkend dat we daar nog steeds mee zitten. Gelukkig helpen de Britten en Amerikanen een handje. Het effect Brexit en Trump heeft de goegemeente wakker geschud. Beide fenomenen zijn te vergelijken doordat zowel de Brexiteers als Trumpeteers jarenlang hebben geschopt tegen EU en Obama maar zelf niet in staat zijn iets beters te laten zien.
Ik ontken overigens niet dat Trump zijn vinger op de zere plek heeft gelegd maar één ding is een diagnose stellen iets anders is het probleem oplossen (“I alone will fix it”, niet dus). Zowel het Brexit-proces als de Trump-regering gaat van “bad” naar “worse”. Theresa May acht deen verkiezing te winnen en Trump, tja Trump. Ik volsta met zijn woorden in februari 2017 over de herziening van Obamacare: “Nobody knew health care could be so complicated”.
Het is duidelijk dat deze ontwikkelingen de Continentaal-Europese kiezer hebben wakker geschud en in Oostenrijk, Nederland en Frankrijk tegen het nationalisme hebben gestemd. Met dank aan Trump en Brexit. Het is daarom nu het moment om door te pakken. Ik ben echter niet erg positief gestemd dat dat ook gaat lukken simpelweg omdat we geen Europese politici hebben, d.w.z. politici die de situatie in andere EU-lidstaten kunnen doorgronden.
Zullen die Europese politici er komen? Daarover ben ik wel positief gestemd zeker als ik het niveau van uitwisselingen tussen Europese lidstaten vandaag de dag zie maar het zal nog twee generaties duren voordat die het voor het zeggen krijgen.
Hebben we de tijd om daarop te wachten? Ik denk het niet maar voorlopig hebben we het tij mee doordat onze Britse en Amerikaanse vrienden laten zien hoe het niet moet.
Barcelona, 21 juli 2017
