Twee voormalige kemphanen staan als advocaat de laatste tijd gebroedelijk naast elkaar in de rechtszaal. Op zich is dat hier al groot nieuws. Daarnaast is de zaak waar de twee advocaten zich sterk voor maken, bijzonder. De media kunnen er geen genoeg van krijgen. En dan worden ook nog eens camera’s uit de rechtszaal geweerd. Drie ingredienten die tot voorpaginanieuws leiden. In bijna alle aspecten wijkt de zaak af van hetgeen in de Nederlandse rechtszaal gebruikelijk is.
In Californie hebben David Boies en Ted Olson de handen ineen geslagen. Dat is bijzonder, want ze zijn de geschiedenisboeken ingegaan als grote tegenstrevers. Advocaat Boies stond presidentskandidaat Al Gore in 2000 bij, toen die bij de verkiezingen de meeste stemmen had gehaald, maar toch voorbij werd gestreefd door George W. Bush. Die liet zich bijstaan door advocaat Ted Olson. In 2000 was de verkiezingsuitslag onduidelijk en moest het Supreme Court uitsluitsel bieden. In een heftig bekritiseerde uitspraak trok Bush aan het langste eind en ging Al Gore zich op klimaatverandering concentreren. Amerika was diep verdeeld en beide advocaten waren representanten van Democraten en Republikeinen die lijnrecht tegen over elkaar stonden.
Nu trekken ze gebroederlijk op. Ze staan twee paren bij, een mannenstel en een vrouwenstel, die de beslissing van de Californische rechter over de reikwijdte van het huwelijk weigeren te accepteren. De rechter achtte de referendumuitslag in California, waarbij het recht voor homoparen om te trouwen, werd afgepakt, verbindend. De 18.000 paren die inmiddels getrouwd waren, blijven getrouwd. De rest kan naar een rechtsgeldig huwelijk fluiten.
Beide advocaten zijn op de barricades geklommen en laten in elk tv-programma weten, waarom ze de handen ineen slaan. ‘ In onze grondwet staat dat elke Amerikaanse burger het recht heeft op ‘Life, Liberty and the pursuit of happiness’. Sommige fundamentele rechten uit de grondwet zijn onvervreemdbaar. Geen enkele regering, Republikeins of Democratisch, kan die rechten van de Amerikaanse burgers afpakken. Tot die onvervreemdbare rechten behoort het recht om te trouwen met de partner die je uitkiest. Hier mag de overheid niet tussenkomen. De overheid mag niet beoordelen of je huwelijkspartner geschikt is of niet. En dat is wat er gebeurt met het verbod op het homohuwelijk. Er is geen enkele reden om paren van gelijk geslacht het huwelijksrecht te ontzeggen.”
Met name wanneer de conservatieve Republikein Ted Olson het voor homo’s opneemt, spitst men de oren. Zijn bevlogenheid past niet in het profiel dat men van de verdediger van George W. Bush heeft. ‘Ik heb de zaak op me genomen omdat ik denk dat dit een van de belangrijkste civil rights zaken uit de 21ste eeuw zal zijn. Openstelling van het huwelijk is een grondrecht. Nu wordt er misschien nog wat vreemd tegen aangekeken, maar dat was in 1967 ook zo toen het Supreme Court oordeelde dat het verbod op huwelijken tussen zwarte en blanke mensen, zoals dat in een aantal staten gold, ongrondwettig was. Nu begrijpt men niet meer dat zwarte mensen niet met blanke mensen mochten trouwen. Zo zal men over 50 jaar niet meer begrijpen dat twee mannen of twee vrouwen niet dezelfde huwelijksrechten hadden anno 2010.”
Er is veel belangstelling voor de rechtszaak die nu nog dient bij de Federale rechtbank in San Francisco. Beide advocaten en hun tegenstrevers hebben al aangekondigd de zaak te zullen gaan uitvechten voor de Supreme Court. Die mag in tegenstelling tot onze Hoge Raad toetsen of de Californische wet wel in overeenstemming is met de Grondwet.
Hoe zijn de vooruitzichten op een afloop die voor de homoparen gunstig is? Niet al te best. Advocaten Olson en Boies wilden dat tv camera’s de rechtzaak konden filmen. De lagere rechter was daar mee akkoord. De organisatoren van het referendum niet. Die wilden niet dat hun argumentatie waarom ze tegen het homohuwelijk zijn, buiten de rechtszaal bij het grote publiek bekend zou worden. Een vreemde redenering, omdat ze tijdens de referendum campagne veel publiciteit zochten om de meerderheid van Californie te overtuigen tegen het homohuwelijk te stemmen.
Met een nipte meerderheid van 5 tegen 4 stemmen heeft het Supreme Court hen echter gelijk gegeven. En dat belooft niet veel goeds voor de hoofdzaak.
Interessant is dat hier ook de mening van de rechters die het niet met hun collega’s eens zijn, maar in de minderheid zijn, wordt gepubliceerd. Zo heb je als het ware twee uitspraken, waarvan er maar eentje geldt, te weten die bij de stemming in de Supreme Court de meerderheid kreeg. Eigenlijk is het super transparant. Kom daar in de Nederlandse rechtspraak maar eens om. Het geheim van de raadkamer is in Nederland zo sterk dat een afwijkende mening nooit naar buiten wordt gebracht. Daarmee wordt in Nederland de illusie gewekt dat rechtspraak glashelder is. Het is of ja of nee. Maar in Amerika weten we dat het afhangt van politieke kleur en hoe de rechter als persoon tegen zaken van het leven aankijkt. De rechters die voor de Supreme Court worden voorgedragen, worden in de senaat aan een spervuur van vragen onderworpen. Zo probeert de senaat te achterhalen hoe de kandidaat tegen de zaken van het leven aankijkt, hoe hij/zij de rol van de grondwet ziet etc. Ook dat getuigt van een behoorlijke mate van transparantie. Als je het zo bekijkt, wat doen we in Nederland toch veel achter gesloten deuren! En nog wel zonder merkbare vorm van protest.
De Californische zaak zal in Amerika nog lang het beeld blijven bepalen.
