Minder handelszaken en juist meer hoger-beroepszaken. Dat zijn de belangrijkste ‘ongewenste en onbedoelde’ effecten van de ‘vereenvoudiging’ van het stelsel van griffierechten. De kosten van de operatie zijn duidelijk maar de baten niet, constateren onderzoekers.
Deze ‘ongewenste en onbedoelde’ effecten staan in het rapport Evaluatie Wet griffierechten burgerlijke zaken van het WODC en de Raad voor de rechtspraak. Daaruit blijkt dat rechters, rechtspraakmedewerkers, advocaten, gerechtsdeurwaarders en medewerkers van het Juridisch Loket negatief oordelen over de Wet griffierechten burgerlijke zaken (Wgbz). Vooral omdat ze het griffierecht te hoog vinden.
Frits Bakker van de Raad voor de rechtspraak zegt in een interview met het NJB: “We hebben destijds aangegeven dat het riskant is in te grijpen in een goed functionerend systeem. Die vrees was terecht.” Hij verwijst naar een wetgevingsadvies van de Raad, waarbij het parlement werd afgeraden met de (huidige) Wet griffierechten burgerlijke zaken (Wgbz) in te stemmen.
Volgens de onderzoekers spelen tegenwoordig financiële afwegingen een grote rol bij de beslissing wel of niet naar de rechter te stappen. De tarieven zijn vooral gestegen bij handelszaken met een financieel belang tussen 500 en 5.000 euro. De verhoging van de griffierechten alleen al leidde tot een afname van het aantal handelszaken (in eerste aanleg) met 20 procent. De Wgbz heeft geleid tot ‘strategisch procedeergedrag’, oordelen rechters, advocaten en deurwaarders. Vorderingen worden verlaagd of gesplitst, om zo de griffierechten te drukken. Om dezelfde reden wordt bij huurvorderingen minder gevraagd om de verschuldigde huur, maar om ontruiming van de woning. Omdat de griffierechten voor handelszaken in hoger beroep lager werden, nam deze rechtsgang juist met 28 procent toe. Ook dat was niet voorzien en niet gewenst.
Tot slot leidde ‘betalen aan de poort’ – een zaak begint pas als het griffierecht is voldaan – niet tot een vereenvoudiging en vermindering van de administratieve werklast van de gerechten. De overheidsinkomsten uit griffierechten stegen met 28 procent, terwijl de uitgaven aan rechtspraak met 5 procent stegen.
