De voorwaardelijke beëindiging van de tbs-maatregel is niet het goede moment om slachtoffers spreekrecht te geven over hun wensen bij de terugkeer van de tbs’er in de samenleving, betoogt rechtsgeleerde Rozemarijn van Spaendonck op het blog van het Montaigne centrum voor rechtsstaat en rechtspleging.
Zij noemt het onbegrijpelijk dat in het voorstel van Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) ‘geen rekenschap wordt gegeven van de mogelijke psychologische consequenties voor slachtoffers van het bijwonen van zittingen en het hebben van een beperkte vorm van spreekrecht.’
De minister diende een voorstel in waarmee hij slachtoffers spreekrecht wil geven tijdens de procedure over de voorwaardelijke beëindiging van de tbs-maatregel. In deze procedure beoordeelt de rechtbank periodiek of het risico dat een tbs’er weer de fout ingaat zodanig is dat iemand onder de hoede van een tbs-kliniek moet blijven.
‘Het kan natuurlijk voor slachtoffers van belang zijn dat zij de mogelijkheid hebben om hun zorgen over de terugkeer van de tbs’er in de samenleving kenbaar te maken,’ schrijft Van Spaendonck, die onderzoek doet aan de Universiteit van Utrecht. ‘Maar de voorwaardelijke beëindiging van de verpleging is daarvoor niet het goede moment.’
Slachtoffers zouden zich volgens haar mogelijk niet realiseren dat het bijwonen van de verlengingszitting een ronduit pijnlijke ervaring voor hen kan zijn. ‘Het komt voor dat tbs’ers het delict in alle toonaarden ontkennen op zitting, ondanks een jarenlange behandeling. Een dergelijke ontkenning kan door slachtoffers worden ervaren als een ontkenning van hun slachtofferschap.’
Een andere situatie kan bestaan uit een zitting waarop een tbs’er enthousiast vertelt over hoe goed het nu met hem gaat en wat zijn plannen voor de toekomst zijn, gaat ze verder. ‘Als dan een tbs-maatregel na meer dan tien jaar wordt beëindigd door de rechtbank, kan dat leiden tot een feestelijke stemming in de zittingszaal.’
Het herstel van het slachtoffer zou belemmerd kunnen worden door de tbs’er verlenging op verlenging te volgen. ‘Een reguliere strafzaak is een eenmalige gebeurtenis met een duidelijk einde in de vorm van de einduitspraak door de rechter. De procedure biedt meestal dus geen voorzienbaar moment waarop het slachtoffer zelf aan de verwerking van het delict toe kan komen en biedt daardoor geen ‘closure’.’
‘Bovendien kan voor slachtoffers die graag spreekrecht bij tbs-verlengingen zouden willen hebben de beperkte variant die de minister voorstaat juist voor extra leed en frustratie zorgen. Het slachtoffer mag immers niet spreken zolang de behandeling van de tbs’er in volle gang is.’
Daarentegen betoogt Van Spaendonck dat een slachtoffer er veel meer bij gebaat zou zijn als klinieken, reclassering en het Openbaar Ministerie slachtoffers goed bij het resocialisatietraject zouden betrekken, ‘dan een halfslachtige vorm van spreekrecht bij de verlenging van de tbs-maatregel.’ ‘Hierbij moet in aanmerking worden genomen dat de voorwaardelijke beëindiging het juridische slotakkoord is van een langdurig resocialisatietraject.’
Lees ook: Raad voor de rechtspraak tegen verplichte aanwezigheid verdachten
