De gemiddelde Nederlandse advocaat heeft genoeg aan één inschrijving, slechts enkelen mogen zich ook Rechtsanwalt, avvocato of solicitor noemen. Het is voor advocaten ook niet altijd aantrekkelijk om elders ook ingeschreven te staan, zegt Murk Muller, tevens Rechtsanwalt te Berlijn. Het is zijn persoonlijke ervaring en die van andere ‘dubbele’ advocaten, verenigd in de Dutch Business Lawyers Abroad: de Nederlandse Orde houdt er maar weinig rekening mee dat zij in het buitenland kantoor houden. “Intervisie, de permante opleiding – probeer dat maar eens goed bij te houden als je in Brazilië of China zit. Vanuit Duitsland is dat nog net te doen. Maar vanwege die rigide regels zijn er genoeg die alleen advocaat in het buitenland blijven en de Nederlandse toga aan de kapstok hangen.” De regels die het Nederlandse advocaten in het buitenland bemoeilijken, worden in de Duitse Anwaltskammer niet gehanteerd, weet Muller. “In Nederland is dat doorgeslagen.”
Rechtsvergelijking
Adam Kiolle heeft weer andere ervaringen. Hij is geboren in Brisbane (Queensland), studeerde daar Australisch recht en werd in 2016 Lawyer of the Supreme Court of Queensland. Daar werkte hij op een nichekantoor dat vooral grensoverschrijdende zaken deed, met een focus op Nieuw-Caledonië, Frans-Polynesië en andere eilanden in de buurt. Hij kreeg de smaak te pakken voor andere rechtsstelsels en rechtsvergelijking, en zocht naar een jurisdictie waar hij als buitenlandse advocaat kon werken. “Dat is niet vanzelfsprekend”, zegt Kiolle. “In Australië is juridisch werk voorbehouden aan in Australië ingeschreven advocaten.”
Min of meer bij toeval werd het Nederland (“was hier een keer op vakantie geweest”) en omdat de Nederlandse advocatuur ‘minder streng’ is gereguleerd, bleef Kiolle hier. “Zonder lokale toelating kan ik hier m’n vak uitoefenen, heel bijzonder. Hij studeerde nog enige tijd in Groningen en zit inmiddels vijf jaar bij het Amsterdamse advocatenkantoor Blenheim, als foreign lawyer – niet ingeschreven bij de Orde. Het grootste deel van zijn praktijk betreft Nederlands recht, maar Australisch recht neemt snel toe. “Dat is ons unique selling point: we adviseren Nederlandse partijen in de Nederlandse taal over Australische aangelegenheden. Cliënten stellen dat erg op prijs.”
Directheid
De Italiaanse advocate Wylia Parente verloor al snel nadat ze in Nederland bij een advocatenkantoor was begonnen haar inschrijving in haar geboorteland. Ze studeerde in Florence en liep stage bij een klein advocatenkantoor voordat ze zich kon inschrijven als ‘avvocato’ bij de Italiaanse Orde van Advocaten. De liefde bracht haar naar Nederland, waar ze aan de slag ging bij Bierens Incasso Advocaten, waar toen mensen uit tien verschillende landen werkten. Omdat Parente in loondienst kwam werd zij er door de Italiaanse Orde op gewezen dat advocaten onafhankelijk moeten zijn en dus niet in dienstbetrekking kunnen opereren. Omdat dit wel het geval was moest zij zich uitgeschreven bij de Italiaanse Orde. “Ik had geen zin om een constructie op te zetten om als ZZP’er in plaats van in loondienst aan de slag te gaan – als dat al mogelijk was.” Zij heeft zich dan ook nooit bij de Nederlandse Orde ingeschreven.
Werken in Nederland betekende voor Parente vooral: aanpassen. Op het kantoor was de voertaal Nederlands. Hoewel zij de Nederlandse taal goed beheerst, begreep ze de Nederlandse directheid niet altijd. “Om in een Nederlandse omgeving te kunnen werken – en advocatenkantoren werken daar toch echt – moet je aanpassingsvermogen hebben. In Nederland is het verhoudingsgewijs betrekkelijk makkelijk om dingen zwart-wit te maken, wat met procedures in het buitenland, zeker in Italië, niet het geval is. Bij Nederlandse advocaten ontbrak nog wel eens begrip daarvoor.”
Tripartite procedure
Murk Muller heeft zijn draai in Berlijn gevonden, na 25 jaar Rechtsanwalt. Daar werkt hij meestal voor Nederlandse cliënten met projecten of geschillen in Duitsland, op de terreinen transport, handel en industrie. In Duitsland geldt een strikte Anwaltszwang, procederen bij het Landgericht moet met een Rechtsanwalt.
Het Duitse procesrecht en rechtspraak is hij gaan waarderen: transparanter en sneller dan in Nederland. “Ze zijn daar verder met de digitalisering. De snelheid komt ook door de tripartite procedure waarin de rechter goed samenwerkt met de advocaten van beide partijen.” In Duitsland leest de rechter eerst zelf de dagvaarding voordat hij deze laat betekenen en naar de gedaagde stuurt. Na een maand of zes vindt de mondelinge behandeling plaats en doorgaans volgt direct de uitspraak. “Ook opmerkelijk: de rechter kan de advocaat bellen en andersom, over praktische zaken om de procedure efficiënt te laten verlopen. Tijdens de mondelinge behandeling vertelt de rechter eerst hoe hij de zaak ziet, op basis van de processtukken. Is dat gunstig voor jouw cliënt, dan hou je beter je mond. Anders moet je praten als Brugman.”
Dat Muller in Duitsland is terechtgekomen is geen toeval. Midden jaren ’80, tijdens militaire dienst, leerde hij Russisch. Daarna wilde hij een kantoor opzetten in Praag. Na twee jaar bij Derks Star Busmann in Berlijn besloot hij daar voor zichzelf te beginnen.
Beroepsaansprakelijkheid
Inmiddels heeft Adam Kiolle zijn UPS weten aan te scherpen: sinds maart 2021 is hij ook barrister en solicitor in Nieuw-Zeeland. Het common law systeem van Australië wijkt maar weinig af van dat van ‘buurland’ Nieuw-Zeeland. Studenten Australische recht krijgen ook Nieuw-Zeelands recht mee. “Inschrijving in Nieuw-Zeeland is vrij makkelijk als je al een Australische toelating hebt”, zegt Kiolle in perfect Nederlands. “Een aanvullende opleiding is niet nodig.” Hij is beëdigd bij – natuurlijk – de rechtbank Blenheim, een stad in het noorden van het Zuidereiland.
Die inschrijving had een verzekeringstechnische reden. “We hadden de afgelopen jaren enkele zaken met Nieuw-Zeelandse aspecten. Maar echt adviseren daarover mocht niet: de beroepsaansprakelijkheidsverzekering geldt alleen voor werk naar buitenlands recht mits uitgevoerd door een advocaat die in die jurisdictie is toegelaten. Daarom was het verstandig dat ik ook Nieuw-Zeelands advocaat werd.” Daar procederen zal hij overigens niet doen: de reis is veel te duur en cliënten zullen dat niet willen betalen. Hij ziet die positie vooral als een keurmerk: cliënten weten dat ze met een geaccrediteerde deskundige te maken hebben.
Nu staat hij Nederlandse cliënten bij die in Australië en Nieuw-Zeeland zaken doen, en andersom. “Ik kan de jurisdicties vergelijken en adviseren welk recht het beste uitpakt. Een Nederlandse advocaat die het Australische recht niet kent kiest zijn eigen recht, wat niet altijd in het belang is van de cliënt. Neem het agentuurrecht. In Nederland geldt het Europese regime waarbij de klantvergoeding voor de handelsagent bij het einde van de overeenkomst kan oplopen tot één jaar commissie. Maar dat geldt niet in Australië. Kies je voor het Nederlandse stelsel, dan is dat onnodig duur voor de Nederlandse principaal die met een Australische agent contracteert. Je kunt beter gaan voor Australisch recht maar dan moet je dat wel beheersen.”
Collegiale sfeer
In Berlijn heeft Murk Muller nog een verschil geleerd met Nederland: hier staat de advocaat dichter bij de cliënt en verder af van de rechter, in Duitsland staat de advocaat dichter bij de rechter en verder af van de cliënt. “De Duitse rechter ziet je als collega, in Nederland voel ik een hiërarchie. In Duitsland los je de zaak in een collegiale sfeer op met de advocaat van de wederpartij en de rechter, hoewel er ook wel eens ruzie is. Een cliënt die een advocaat raadpleegt krijgt het gevoel alsof hij zijn zaak bij hem moet verdedigen; een Rechtsanwalt stelt zich een beetje op als een rechter. Duitse juristen zijn de beste ter wereld maar in hun communicatie met Nederlandse cliënten gaat het meer dan eens mis waardoor ik genoeg werk heb.”
Overal hetzelfde
Ook Wylia Parente heeft veel te maken met dubbele jurisdicties. Dat gaat verder dan het Italiaanse rechtssysteem ‘vertalen’: ook de verwachtingen die cliënten hebben van Italiaans recht moeten worden gemanaged. “Nederlanders stappen relatief gemakkelijk naar de rechter. Ik wijs erop dat een procedure in Italië zo maar tien jaar kan duren. Het mag dan wel je goed recht zijn, soms is het beter om andere oplossingen te zoeken.”
Na zes jaar Bierens en een moederschapsverlof besloot Parente om de advocatuur ook in Nederland te verlaten. Nu is zij privacyjurist op het EMEA-hoofdkantoor van het Japanse Epson (printtechnologie). “Ik wilde niet meer op een advocatenkantoor werken. Voor mij was het een goede ervaring als eerste baan in Nederland. Voor buitenlandse juristen in Nederland is het op de lange termijn leuker om in een écht internationale omgeving te werken. Daar zijn ook meer kansen. Ik heb nog wel eens gesolliciteerd bij een bekend Nederlands boetiekkantoor en hoewel ik ver kwam in de procedure en ze echt geïnteresseerd waren, kozen ze voor een Nederlander. Ik snap dat, het is ook safe voor een Nederlands kantoor. Buiten de grenzen denken moet je maar durven. In Italië zou trouwens een Nederlander precies hetzelfde zijn overkomen. Zoals we in Italië zeggen: tutto il mondo è paese, ‘het is overal hetzelfde’.”
