Na een jaar in Frankrijk en drie jaar in Polen gewerkt te hebben ben ik eind 1995 in Rotterdam terechtgekomen op een sectie M&A aan het Weena. Mijn patroon vond dat ik ook zo nu en dan moest procederen. Mijn eerste proces mocht ik mee om te kijken hoe dat pleiten nou gedaan werd. We kwamen de rechtszaal binnen en mijn patroon werd bij de voornaam begroet: dezelfde hockeyclub als ik me niet vergis. Daarna kwam de advocaat van de wederpartij met een noordelijke tongval en witte sokken: dat was dus 3-0 voor het thuisteam.
Nu zit ik alweer bijna 14 jaar in Polen en procedeer ik met enige regelmaat. Toen ik een aantal jaren geleden besloot dat ik toch echt in de Poolse rechtbank moest verschijnen kwam ik erachter dat ik als Nederlands advocaat in een Nederlandse toga voor de Poolse rechtbank moest verschijnen, maar hoe kom je aan een Nederlandse toga in Polen?
Gelukkig dragen advocaten, juridisch adviseurs (vergelijkbaar met de “conseils juridisques” vroeger in Frankrijk) en andere deelnemers aan het juridische circus ook toga’s. De verschillende beroepsgroepen zijn herkenbaar aan de kleur van hun bef. De advocaat met groene bef, de juridisch adviseur met blauw, het OM met bloedrood, de landsadvocaat met blauw-grijs, en de rechter met violet. Alleen de raadsheren van het recent door de nationalistische regering van Polen buitenspel gezette Constitutionele Hof zijn getooid met een rood-witte (de Poolse nationale kleuren) bef.
Er moest dus wel een togamaker te vinden zijn in Warschau en inderdaad. De prijs viel ook wel mee: EUR 150. Dat betekende foto’s van Nederlandse advocaten zoeken op het internet en de relevante delen van het togabesluit vertalen naar het Pools. Het togabesluit leest lekker en bevat veel details zoals “de toga is een lange wijde mantel met een staande kraag ter hoogte van ongeveer 4 cm, welke kraag aan de voorzijde in het midden een opening heeft van 8 cm. De toga is geheel gemaakt van zwarte stof, neerhangende tot ongeveer 10 cm boven de grond, […]” en verder “De toga van de advocaten is gelijk aan die, […] met dien verstande, dat de toga is van dof grein […]” Tot vandaag weet ik niet wat “grein” is in het Pools maar ik heb er iets moois van laten maken.
Polen zijn erg gastvrij en dat geldt ook voor de rechtbank. Met mijn op een predikant gelijkende toga en witte bef heb ik altijd een streepje voor. Het grote probleem in de rechtbank zijn de beëdigd vertalers. In de communistische tijd kon je je als vertaler laten beëdigen als je een taal als bijvak had gevolgd op de universiteit (Nederlands meestal als bijvak van Duits).
Een paar jaar geleden kwam er een Nederlander bij me die een Pools betalingsbevel had ontvangen met beëdigde vertaling. Een betalingsbevel is een vereenvoudigde incassoprocedure (25% van het normale griffierecht) waarbij de rechter alleen oordeelt op grond van papieren, en zonder de wederpartij te horen. De laatste kan binnen zeven dagen bezwaar maken (tegen betaling van 75% van het griffierecht) en dan begint er een gewone procedure. De zeven dagen waren al ruim voorbij want de vertaler van even buiten Poznań had er zo’n potje van gemaakt met door hem zelf verzonnen woorden, dat zelfs ik het Poolse origineel nodig had om te begrijpen waar het over ging. Ik zag al een prachtige zaak voor me met professoren Neerlandistiek als getuigen, maar helaas was het belang te klein.
Bij een getuigenverhoor in Warschau had ik wellicht dezelfde vertaler want de man bleek niet in staat mijn vragen (in het Pools) naar begrijpelijk Nederlands te vertalen. Beleefd vroeg ik de rechter of ik zelf mocht vertalen. Na enige reflectie zei hij dat dat eigenlijk niet de bedoeling was maar bij wijze van uitzondering mocht het. De vertaler kreeg de opdracht om in te grijpen als er iets niet klopte: hij heeft zijn mond gedurende de rest van de zitting niet meer opengedaan. Het bleek een pragmatische en kundige rechter, zoals de meesten in Polen, ondanks de propaganda van de huidige Poolse regering die er alles aan doet om de rechtelijke macht onder politieke controle te krijgen.
Ik ben mijn patroon van toen nog steeds dankbaar voor de lessen van toen. Voor mij is het nu wachten op de juiste gelegenheid om met mijn in Polen gemaakte toga in Nederland voor de rechter te verschijnen zonder witte sokken.
