Het had wel iets van een bokswedstrijd , daar in het zo fraai gerestaureerde amfitheater binnen de muren van het Kamerlingh Onnes Gebouw – de behuizing van de juridische faculteit – aan de Steenschuur in Leiden. In het strijdperk traden daar – op maandag 13 december – Thierry Baudet, bezig te promoveren op de “nationale souvereiniteit” en Rick Lawson, hoogleraar mensenrechten ook al aan de Universiteit van Leiden.
Baudet had – in een opiniestuk in NRC/Handelsblad van 13 november – een felle aanval gedaan op het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. In dat stuk noemt hij het hof een allesverslindend monster dat democratisch tot stand gekomen nationaal beleid “verslindt”. Door niets en niemand gelegitimeerde en bovendien ongecontroleerde “buitenlandse rechters” zouden de mensenrechten zo uitputtend interpreteren dat er feitelijk geen eigen beleidsruimte voor de nationale staat zou overblijven. En dat terwijl het hof niet capabel bleek om iets te doen aan werkelijk ernstige mensenrechtenschendingen zoals de ethnische zuiveringen in het voormalig Joegoslavië “Deze overname van de Nederlandse democratie door Straatsburg is onaanvaardbaar”, zo stelt de 27 jarige vertegenwoordiger van een conservatieve denktank ( 150 volksvertegenwoordigers). De conclusie die hij daaruit trekt – ” een radicale koerswijziging van het hof is vereist, zoniet dan dient opheffing serieus te worden overwogen”- kan dan nauwelijks verbazen.
Mensenrechten hoogleraar Rick Lawson, niet veel ouder ogend dan zijn tegenstander had zich duidelijjk aan het anti-hofstuk gestoord waarop de decaan van de juridische faculteit tot een debat tussen beide opponenten had besloten.
Baudet herhaalde in eerste instantie zijn klachten: het hof in Straatsburg is ver afgegleden van zijn oorspronkelijke bedoeling. Die was democratie en rechtstaat garanderen door het handhaven van een minimale waarborging van mensenrechten. Aan Nederland was verzekerd dat het nooit op de vingers zou worden getikt. Die houding paste ook bij het toetsingsverbod dat in Nederland zelf sinds jaar en dag geldt: de rechter mag geen Nederlandse wetten aan de grondwet toetsen. Nog in 1982 had premier van Agt het primaat van de Tweede Kamer verdedigd. Maar het EVRM eist juist dat aan de in dat verdrag vastgelegde grondrechten wél getoetst wordt.
Van een rechtsstaat had het hof een rechtersstaat gemaakt. Het hof heeft de zogenaamde “margin of appreciation “( de “eigen ruimte”van de lidstaten) tot een mythe gemaakt door steeds verder in te grijpen. Het is een schande dat een jongetje dat een rolletje drop heeft gestolen door de politie op zijn recht op bijstand van een advocaat moet worden gewezen in plaats van daarvoor van de agent op het politiebureau een gezonde klap in zijn gezicht te krijgen.
Ook gispte hij de enorme achterstand van het hof , een werkvoorraad van 142.000 zaken.
Lawson (dis)kwalificeerde Baudet’s betoog als “onzorgvuldig, onvolledig, onjuist en onverantwoordelijk”.
Onzorgvuldig, bijv. door zijn Joegoslavië- voorbeeld want het hof had helemaal geen rechtsmacht over Joegoslavië. En kon dus niet over die ethnische zuivering oordelen.
Onvolledig omdat het hof , terwijl het de rechtsopvattingen in Europa representeert, tegelijkertijd juist wel een eigen beoordelingsruimte overlaat voor de nationale lidstaten zoals in het geval dat het verbod van 2 personen van hetzelfde geslacht in stand werd gelaten. Bovendien is de realiteit dat 95 % van de klachten niet ontvankelijk verklaard worden. Dus is er geen sprake van een hausse aan door Straatsburg vastgestelde schendingen.
Onjuist omdat het hof – juist in zaken tegen Nederland – maar zeer zelden tot een veroordeling komt ( in 2008 en 2009 maar tweemaal). En ook omdat de rechters van het hof gekozen worden door de parlementaire assemblee van de Raad van Europa, dus wel degelijk als legitiem beschouwd kunnen worden. Onjuist ook omdat de Raad van Europa, eventueel naar aanleiding van uitspraken van het hof – het gesloten verdrag kan amenderen ( dmv protocollen waarvan er inmiddels al 15 zijn). Er is dus geen sprake van een ongecontroleerde rechtersstaat.
Wel moest hij toegeven dat de achterstanden van het hof enorm waren. De agent van de Nederlandse regering bij het hof, Böcker, beaamde dat volmondig vanuit de zaal.
Lawson vond de uitlatingen van Baudet ook onverantwoordelijk, want niet goed voor de rechten van de mens, niet goed voor het hof en niet goed voor Nederland.
Uit het applaus dat nu en dan onverwacht hard en lang opklonk kreeg ik de indruk dat Lawson de strijd op punten ruimschoots won. Alleen het punt van de overbelasting van het hof kon hij niet wegwuiven. 142.000 zaken achterstand, een achterstand die jaarlijks toeneemt en waar de lidstaten volstrekt onvoldoende middelen tegenover stellen. Terwijl er ook geen nieuwe mechanismen in het leven worden geroepen om de 95 % niet ontvankelijk te verklaren zaken er tijdig uit te filteren.
Wat mij betreft is dat een veel grotere bedreiging dan de door Baudet gepretendeerde activistische houding van het hof.
Maar voorlopig is de stand 1-4 in het voordeel van Lawson.
