Ze kan er somber van worden: de toekomst van de advocatuur. Volgens Theda Boersema, sociaal advocaat en lid van de algemene raad van de Nederlandse orde van advocaten, wordt het ambt steeds meer gezien als een overbodige luxe. Zeker door de politiek. “Sinds een jaar of tien wordt het beeld neergezet dat advocaten conflicten verergeren in plaats van ze op te lossen. Dat klopt niet, maar het beeld is niet te kantelen. Daarmee wordt de advocatuur tekortgedaan”, zegt Boersema in een interview in het nieuwe nummer van Mr., dat vrijdag 5 oktober verschijnt.
“Voorheen waren de ministers van Justitie rechtsgeleerden die oog hadden voor het belang van de advocatuur in een democratische rechtstaat. Nu gaat het meer om bestuurders die kortetermijndoelen willen behalen en hun begroting kloppend willen maken”, aldus Boersema. “Je kunt wel vinden dat alle conflicten via alternatieve vormen van geschillenbeslechting opgelost moeten worden, maar daarmee misken je het belang van rechtsontwikkeling, van een doel op de langere termijn. In alle rapporten die de afgelopen jaren zijn verschenen staat dat we op zich een goed rechtstelsel hebben. Gooi dat niet overboord, denk ik dan. Kijk naar wat er in Polen gebeurt.”
Geen cent erbij
Eind 2017 berekende de commissie-Van der Meer dat het kabinet jaarlijks 127 miljoen extra zou moeten uittrekken om advocaten met een sociale rechtspraktijk een redelijk inkomen te garanderen. De commissie concludeerde dat sprake was van ernstig achterstallig onderhoud en dat het onwenselijk was als advocaten uit het oogpunt van kostenbesparing vanuit de kofferbak van hun auto kantoor zouden houden. Het gaat immers om een belangrijke pijler van de democratische rechtstaat.
Eerder hielden al twee andere commissies zich bezig met het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Hoe dat er in de toekomst uit gaat zien is nog onduidelijk, maar één ding is zeker: er komt geen cent bij. Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) heeft duidelijk gemaakt dat wat hem betreft vooral gezocht moet worden naar alternatieve vormen van geschillenbeslechting. [Inmiddels is een conceptplan uitgelekt waarin Dekker een drastische hervorming voorstelt: alleen straf- en asielzaken zouden nog voor rechtsbijstand in aanmerking komen. Het interview met Boersema vond eerder plaats; red.]
Boersema vindt dat de minister de advocatuur tekortdoet. “Advocaten worden gezien als mensen die de boel op de spits drijven. In verschillende publicaties wordt gesuggereerd dat juridische oplossingen vaak geen echte oplossingen zijn. Dus moeten er alternatieven komen. Dat vind ik op zich prima, maar men ontkent hiermee dat advocaten ook streven naar oplossingen. Ik houd cliënten zoveel mogelijk weg bij de rechter. Juist het zoeken naar andere oplossingen beschouw ik als de kern van mijn praktijk. Dit wordt in de gedragsregels ook uitdrukkelijk zo gesteld. Veel mensen denken dat advocaten alleen maar willen procederen. Dat is een miskenning van ons werk.”
Kortzichtig
“Sinds 2014 zijn 350 advocaten uit de sociale advocatuur gestapt waar in totaal zo’n 7400 advocaten werken”, zegt Boersema, zelf 25 jaar advocaat. “Er gaan meer mensen weg dan erbij komen. Commerciële kantoren nemen weer volop stagiaires aan, maar sociale kantoren niet. Helaas zie ik geen verandering bij de minister zelf. Hij blijft zeggen: er komt geen geld bij en advocaten en rechters moeten zelf maar naar manieren zoeken om het aantal zaken te laten afnemen.”
Inmiddels komen er ook steeds minder zaken binnen. Heeft Boersema daar een verklaring voor? “Ik denk echt dat dat komt door financiële drempels die zijn opgeworpen: het griffierecht, de eigen bijdrage… In de familiepraktijk is de laagste eigen bijdrage ongeveer zo hoog als een gemiddelde maand huur. Wie van een minimaal inkomen leeft en veel schulden heeft, kan dat niet opbrengen. Ik heb cliënten gehad die om die reden besloten niet te scheiden. Dat is het kortzichtige van dit beleid, want wat is het gevolg van al die bezuinigingen? Het kan gaan om heel slechte relaties waarin huiselijk geweld een rol gaat spelen, kinderen die opgroeien onder grote spanning en later terechtkomen in de jeugdzorg… Ja, op korte termijn hebben de bezuinigingen op de rechtsbijstand geleid tot minder zaken en de begroting is op orde. Maar wat is het maatschappelijk leed dat daardoor wordt veroorzaakt? En op welke begroting zien we dat terug?”
Lastig orgaan
De algemene raad van de NOvA blijft intussen vechten voor de toegang tot het recht. “Dat is en blijft een voortdurend punt van zorg. We zien nog weinig veranderingen en dat stemt moedeloos, maar het blijft wel een van onze belangrijkste prioriteiten. Wat ik jammer vind is dat advocaten zelf al die inspanningen niet goed op waarde schatten. Zij zien de NOvA vooral als een lastig orgaan dat richtlijnen uitvaardigt en moeilijk doet. Maar we zijn geen vakbond, we zijn een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Ons doel is goede toegang tot het recht te garanderen en daar wordt heel veel voor gedaan. Dat lijkt bij onze eigen achterban nogal onzichtbaar.”
Lees hier het gehele interview met Theda Boersema.
