De meeste problemen tussen particulieren en de overheid en particulieren onderling worden zonder tussenkomst van de rechter opgelost. Maar áls de rechter wordt ingeschakeld, vinden burgers het resultaat in meer dan zeven van de tien gevallen ‘fair’. Ook hebben burgers over het algemeen vertrouwen in een eerlijke behandeling door de rechter, vinden ze rechters betrouwbaar en rechtbanken belangrijk bij het afdwingen van hun rechten. Tegelijk is er een groep die vindt dat rechtspraak niet hetzelfde werkt voor arm en rijk. Klassenjustitie dus.
Dit blijkt uit het onderzoek Geschilbeslechtingsdelta van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Bijna zes op de tien van de deelnemers aan het onderzoek hebben in de periode van 2009 tot en met 2014 te maken gehad met juridische problemen. Gemiddeld ging het om bijna drie problemen per persoon. Problemen op het werk en problemen met de aanschaf van producten of diensten komen het meest voor: 24 procent had ermee te maken. Daarna volgen geldproblemen (15 procent), problemen in de woonomgeving en met het bezit van onroerend goed (beide 11 procent).
Arm en rijk
Er zijn veel mogelijkheden om problemen op te lossen. Vaak komen mensen er zonder hulp uit, of ondernemen ze helemaal geen actie. In elf procent van de problemen wordt een buitengerechtelijke procedure gestart, zoals het indienen van een klacht of het starten van een procedure bij de Huurcommissie. Vier procent stapt naar de rechter.
Meer dan de helft van deze groep doet dat omdat ze het als de enige manier zien om het geschil op te lossen. Ook het feit dat een rechter een afdwingbare uitspraak kan doen, is een belangrijke reden voor deze route.
Het onderzoek laat zien dat de meeste burgers er vertrouwen in hebben dat ze door de rechter eerlijk worden behandeld. Rechtbanken vindt men belangrijk voor het afdwingen van rechten en rechters zijn volgens de ondervraagden betrouwbaar en eerlijk. De onderzoekers noemen het wel opvallend dat relatief veel burgers vinden dat rechtspraak niet hetzelfde werkt voor arm en rijk. Sociaaleconomisch kwetsbare groepen (bijvoorbeeld lager opgeleiden en uitkeringsgerechtigden) en burgers die direct te maken hebben gehad met rechtszaken, zijn minder positief over de rechtspraak.
Digitalisering
Het onderzoek brengt ook de ontwikkelingen in kaart die van invloed kunnen zijn op de manier waarop burgers hun problemen oplossen. Een belangrijke ontwikkeling is de digitalisering van de maatschappij. Geschillen kunnen vaak digitaal worden opgelost en (juridische) informatie is online makkelijk te vinden, bijvoorbeeld bij het Juridisch Loket of rechtspraak.nl. Binnen de rechtspraak maakt het moderniseringsprogramma Kwaliteit en Innovatie (KEI) het in de toekomst mogelijk online te procederen. In sommige rechtsgebieden is dit al mogelijk.
