“Tijdens het thuiswerken gedurende de coronacrisis ontwikkel je nieuwe gewoonten. Een van die gewoonte is om tijdens de lunch toch even van je thuiswerkplek weg te gaan en iets anders te doen. Meestal pak ik op dat moment op de televisie even een journaal van RTL Z mee. Een van de nieuwsitems die recent voorbijkwam is de reorganisatie van de modeketen van Van Gils. Als gevolg van de coronacrisis heeft deze keten besloten nog slechts te produceren voor eigen winkels en niet meer voor derden. Ter onderbouwing van deze keuze refereerde de verslaggever aan een statistiek waaruit zou blijken dat als gevolg van het thuiswerken de verkoop van pakken met 45 procent is gedaald en de verkoop van joggingbroeken met 49 procent is gestegen. Ik kreeg daarbij onmiddellijk associaties van Nederlanders die in een soort thuiswerk hobbezakpak achter de computer blijken te zitten.
Slecht gebit
De reorganisatie van Van Gils past in een trend die al voor de coronacrisis is ingezet en die ziet op de verplaatsing van offline naar online verkopen van onder andere kleding, als gevolg waarvan ook grote ketens met name op het gebied van mode het niet kunnen bolwerken. Het recente faillissement van de FNG Groep met merken als DiDi, Expresso en Miss Etam is daarvan het zoveelste bewijs en heeft een grote invloed op de omvang en invulling van het kernwinkelapparaat in de binnensteden en dorpskernen. Inmiddels staan hier, zelfs in de A-gebieden van de grote steden, vele winkelpanden leeg en heeft het winkellint meer weg van een slecht gebit met gaten dan van een mooie rij verzorgde een blinkende tanden. De negatieve invloed op de aanloopstraten van die gebieden is zo mogelijk nog groter.
Pensioeninkomen
Als gevolg van de toenemende leegstand in de kernwinkelgebieden komt daar de sociale veiligheid en leefbaarheid steeds meer onder druk te staan. Daarnaast speelt er achter al die leegstaande gevels nog een ander probleem. Het bezit van winkelpanden in Nederland is zeer versnipperd. Veel van die individuele winkelpanden zijn in eigendom van voormalige winkeliers voor wie de huurinkomsten hun pensioeninkomen zijn. Indien hun pand leeg komt te staan valt direct hun pensioeninkomen weg. Stenen kun je immers niet eten. Vandaar dat in de discussie over huurkortingen, de door huurders en dan met name de grotere winkelketens gestelde eisen bij de individuele kleine beleggers (voormalige winkeliers) hard zijn aangekomen.
Overschot aan winkelruimte
De toenemende leegstand van winkels in de kerngebieden vormen ook op een andere manier een probleem. Er dient rekening mee te worden gehouden dat veel van de leegstaande winkelpanden en dan met name in de aanloopstraten nooit meer als winkel zullen worden verhuurd. Er valt te verwachten dat hele segmenten winkels en horeca voorgoed uit de fysieke winkelomgeving zullen verdwijnen. Dat betekent dat er in de binnensteden en dorpen een grootschalig overschot aan winkelruimte aan het ontstaan is.
Herbestemming
Deze winkelpanden, of liever gezegd locaties, zullen op een andere manier moeten worden ingevuld of getransformeerd. Er is in binnensteden en dorpskernen een duidelijke kanteling waarneembaar naar een meer multifunctionele invulling met winkels, wonen, maatschappelijke functies (zorg, rouwen, diensterlening enzovoorts), horeca, cultuur en ontmoetingsplekken. Daarbij heeft de markt niet zozeer behoeft aan geld van de overheid maar veel eerder een pragmatische en flexibele ondersteuning door de overheid bij de herbestemming en transformatie van deze locaties. De tijd van monofunctionele winkelgebieden en stadcentra is voorgoed voorbij.
Schade
Uit de praktijk blijkt dat politieke bestuurders en ambtenaren nog vastzitten in bestaande bestemmingsplannen, verouderde methodieken als distributieplanologische onderzoeken en onderbouwingen met betrekking tot de invulling van het kernwinkelgebied. Bovendien leeft de angst dat het wegbestemmen van een winkelbestemming op een locatie lijdt tot de verplichting de schade te vergoeden.
Dubbelbestemmingen
Bij de herontwikkeling en transformatie van voormalige winkelpanden is geen behoefte aan de beperking van de bestemming of het wegbestemmen van de winkelbestemming. De vraag is er juist naar het verruimen van de bestemmingsmogelijkheden door middel van dubbelbestemmingen zodat niet alleen winkelen maar ook wonen, maatschappelijke dienstverlening of zelfs horeca mogelijk is. Ingeval van een dergelijke verruiming kan de markt snel reageren op de aanwezige vraag en (op marktconforme condities) tot transformatie van het winkelpand/de betreffende locatie overgaan.
Verantwoordelijkheid
Mede als gevolg van de coronacrisis wordt de tarnsformatievraag van winkelpanden in binnensteden en dorpskernen versneld actueel. In het belang van de sociale veiligheid, de leefbaarheid en het pensioen van de gepensioneerde winkeliers is de dringende oproep aan de lokale overheden hun verantwoordelijkheid te nemen en binnen de ruimtelijke ordening ruimte te creëren voor de transformatie van binnensteden en dorpskernen.”
