In de grondwet worden de fundamenten van de rechtsstaat vastgelegd. Toch begrijpen weinig Nederlanders wat er staat. Moet de Grondwet op de schop? In het politieke debat op 30 mei 2011 in het Stadskasteel in Utrecht verdedigden drie vertegenwoordigers in de Tweede Kamer hun visie.
Voor ons zaten Joost Taverne van de VVD, Pierre Heijnen van de Pvda, en Jasper van Dijk van de SP. Er hing een gemoedelijke sfeer, omdat het een van de weinige keren was dat de VVD, PvdA en SP het op de meeste punten met elkaar eens waren.
Aandacht voor de Grondwet
Ze kwamen tot een consensus bij de vraag of de Grondwet korter en begrijpelijker moet zijn, naar Amerikaans model. Wanneer in bijvoorbeeld het onderwijs meer aandacht wordt besteed aan de Grondwet, leert de burger de Grondwet kennen en te begrijpen. Heijnen staat niet enthousiast tegenover het Amerikaans systeem, waar in zijn ogen economische belangen bij rechtspraak een grote rol kunnen spelen: “Dat is niet mijn democratie en rechtsstaat.” Taverne merkte op dat de Grondwet nu al best valt te begrijpen.
Aanvullen met elementen uit Europese verdragen
De aandacht voor de grondwet was in 2005, in de aanloop naar het referendum over de Europese Grondwet, behoorlijk groot. Van Dijk noemde dit referendum daarom een groot succes. Op de vraag of elementen uit Europese verdragen moeten worden opgenomen in de Nederlandse Grondwet antwoordden de drie deelnemers hetzelfde: dit zou dubbelop zijn en geen enkele juridische betekenis hebben. De bepalingen waar het om gaat (bijvoorbeeld het recht op leven) spreken al voor zich: “Je gaat ook niet het recht om ieder jaar je verjaardag te vieren opnemen in de Grondwet”, aldus Taverne.
Opheffen van het toetsingsverbod
Naar aanleiding van het wetsvoorstel van ex-volksvertegenwoordiger Halsema om het toetsingsverbod op te heffen ontstaat een discussie. De SP heeft het wetsvoorstel gesteund maar Taverne en Heijnen zien het niet zitten. Taverne vraagt zich af of rechters onafhankelijker zijn dan politici. Het opheffen van het toetsingsverbod gaat in tegen de trias politica en zou nieuwe wetgeving vermoeilijken, omdat je als politicus dan geen baas meer bent in eigen huis. Heijnen noemt de optie om een aparte onafhankelijke rechtsprekende instantie te stellen die aan de Grondwet kan toetsen. Femke Halsema reageert via twitter: “Het verbetert de rechtsbescherming aanzienlijk. Burgers kunnen naar de rechter als hun grondrechten worden geschonden.”
En in de praktijk
Hoewel alle deelnemers van dit charmante doch matte debat het erover eens zijn dat de Grondwet meer aandacht verdient en moet worden begrepen, vraag ik mij af hoe zij dit in de praktijk willen brengen. Daar heb ik deze avond weinig over gehoord.
