Sinds het zesde IPCC-rapport uit 2021 is er geen twijfel meer mogelijk: klimaatverandering is urgent, grotendeels door menselijk handelen veroorzaakt en vereist directe actie. Om in 2050 een klimaatneutrale economie te bereiken, zijn niet alleen technologische innovaties nodig, maar ook enorme kapitaalinvesteringen. Daar komt de financiële sector in beeld. Via groene financiering en beleggingen moet zij meehelpen aan de transitie.
Maar juist die focus op ‘duurzaam’ geld heeft ook een keerzijde: het heeft de deur opengezet voor greenwashing. De EU wil dat banken en beleggers transparanter en verantwoorder omgaan met duurzaamheidsclaims. Dit heeft gezorgd voor een aantal nieuwe Europese richtlijnen en verordeningen.
De drie grote pijlers van EU Green Finance
De Europese Commissie zette de afgelopen jaren stevig in op regelgeving rond duurzame financiering. Drie instrumenten vormen samen het hart van die aanpak:
Pijler 1. Taxonomieverordening
De EU-taxonomie definieert wat ‘duurzaam’ precies betekent. Het is een wetenschappelijke checklist: een economische activiteit telt kort gezegd pas als groen mee als die substantieel bijdraagt aan milieudoelen én geen schade doet aan andere doelen.
Pijler 2. SFDR – Sustainable Finance Disclosure Regulation
Deze verordening verplicht financiële instellingen om duidelijkheid te geven over hoe zij duurzaamheid meenemen in hun beleggingsbeleid. Zijn hun producten ‘lichtgroen’ of ‘donkergroen’? En in hoeverre zijn ze echt in lijn met de taxonomie?
Pijler 3. CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive
De CSRD breidt de bestaande rapportageplicht van grote bedrijven fors uit. Ondernemingen moeten nu verplicht en gestandaardiseerd rapporteren over hun milieu-impact en duurzaamheidsrisico’s. Samen moeten deze drie regels zorgen voor transparantie, vergelijkbaarheid en, vooral: geloofwaardigheid.
Greenwashing
Het doel van de EU is helder, namelijk greenwashing tegengaan. Maar lukt dat ook?
Recente studies wijzen op positieve effecten. Zo blijkt uit onderzoek dat na invoering van de SFDR het aantal fondsen dat zichzelf als ‘donkergroen’ profileerde daalde niet omdat ze minder duurzaam werden, maar omdat de lat hoger kwam te liggen. Beheerders herclassificeerden hun fondsen of pasten hun strategie aan. Greenwashing werd simpelweg riskanter.
Ook bleek dat artikel 9-fondsen na de nieuwe regels daadwerkelijk ‘groener’ gingen beleggen. Portfolio’s verschoof richting sectoren met lage CO₂-uitstoot en duidelijke duurzaamheidsimpact. Kortom: als je claimt duurzaam te zijn, moet je het nu ook aantonen.
Maar niet alles is rozengeur. Vooral bij artikel 8-fondsen de ‘lichtgroene’ categorie is het effect veel minder duidelijk. De regels zijn daar minder streng en de interpretatieruimte groter. Het gevolg: deze categorie wordt een verzamelbak waarin duurzaamheidsclaims nog steeds niet altijd te controleren zijn.
En dan is er de taxonomie zelf. Die moest de standaard zijn voor wat duurzaam is. Toch werd daar al snel aan gemorreld: ook gas en kernenergie kregen onder druk van politieke compromissen een groen label. Critici spreken van verwatering van het groene kompas.
Administratielast
Bedrijven en instellingen geven aan dat de nieuwe regels veel extra werk opleveren. Voor veel ondernemingen is het een nieuwe wereld. Volgens een enquête voelde bijna negentig procent van de bedrijven zich in 2023 nog onvoldoende voorbereid op de nieuwe CSRD-eisen. Vooral kleinere bedrijven vrezen dat zij verdrinken in rapportageverplichtingen. Tegelijkertijd heeft de Commissie zelf erkend dat de administratieve last hoog is. In 2025 komt zij met versimpelingen – onder andere om de rapportage-eisen te verlichten voor bepaalde bedrijven.
De groene wetgeving van de EU is zonder twijfel ambitieus en vernieuwend. Ze heeft een eerste cultuurverandering in gang gezet: duurzaamheidsclaims worden juridisch toetsbaar. Transparantie is toegenomen, greenwashing is minder vrijblijvend.
Maar het systeem kraakt ook. De regels zijn complex, soms onduidelijk en brengen kosten met zich mee.
Toch lijkt de balans op dit moment voorzichtig positief. De richtlijnen zijn een eerste stap in een groter proces. Een proces waarin duurzame financiering geen marketingterm meer is, maar een krachtig middel om Europese klimaatdoelen te halen.
