Conflict met de overheid? Zo los je het op

Delen:

De burger roept: ‘Het is niet eerlijk’. De overheid roept terug: ‘Het is rechtmatig’. Zie daar in een notendop de kern van veel conflicten tussen burgers en de overheid. Tijdens de thema-bijeenkomst ‘Een overheid zonder conflicten’ van de Vereniging Mediators Overheid (VMO) kunnen ambtenaren en belangenbehartigers op 12 maart leren dergelijke conflicten te voorkomen of in elk geval binnen de perken te houden. Mediator en VU-hoogleraar Dick Allewijn zal spreken over macht bij overheidshandelen. Allewijn is de auteur van het boek ‘Met de overheid om tafel, fairplay aan beide kanten’.

Dick Allewijn
Dick Allewijn

Waarom komen de overheid en de burgers zo vaak in conflict?
“Als mediators kijken wij vanuit sociaal psychologisch perspectief, en dan zie je dat de burger vaak in een machteloze positie verkeert als hij iets van de overheid nodig heeft. De overheid wordt dan gezien als bureaucratische scherpslijper. Ik focus op de positie van de ambtenaar. Een conflict ontstaat als de burger of de ambtenaar zich door de ander gedwarsboomd voelt. De burger krijgt niet wat hij wil, de ambtenaar voelt zich dwarsgezeten door een burger die zich kwaad of veeleisend opstelt.

De burger en de overheid spreken een verschillende taal?
“Ja, de procedures gaan over rechtmatigheid, maar dat is niet het punt van die burger. Conflicten kunnen daardoor hoog oplopen. Als de ambtenaar onheus wordt bejegend, vertikt hij het om de burger te helpen. De overheid trekt dan zich terug op het bureaucratische bastion, en de burger wordt steeds kwaaier en bijt zich vast in het conflict. Die strijd kun je als burger nooit winnen, want de overheid maakt haar eigen regels.”

Wat kun je als mediator doen?
“Op een zeker moment gaan de partijen in de vechtmodus. Ik vraag me als mediator dan af waarom de overheid en de burger zich zo opstellen, en hoe je dat actie-reactiepatroon kunt doorbreken. Als je dan een mediationtraject op touw zet, moet je zorgen dat je geen partij kiest. De ondergesneeuwde burger krijgt meestal de sympathie van de buitenwereld en de pers, maar niemand vraagt aan de ambtenaren hoe het voor hen is om in het conflict te zitten. Dat verhaal is óók interessant, maar de overheid vertelt dat niet spontaan, en wordt daardoor nog onsympathieker gevonden.”

In welke fase kan de mediator uitblinken?
“Je hebt drie fases van een conflict. De eerste is het misverstand of de belangentegenstelling, bij escalatie wordt men elkaars tegenstanders, en als het probleem door-escaleert, kom je in het stadium van de vijandschap. In de tweede fase kan de mediator doeltreffend zijn, als de burger begrip toont voor de beperkingen van de overheid, en de overheid zegt rekening te willen houden met de belangen van de burger.”

Hoe kom je eruit?
“Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft het project ‘Prettig contact met de overheid’. Daar leren de ambtenaren aan de burger te vragen wat hem dwarszit, om het gesprek te de-escaleren. Vaak lukt dat, maar soms ook niet, bijvoorbeeld als de burger de overheid in diskrediet brengt of een advocaat inschakelt. Dan verschanst de overheid zicht in formele procedures. Wat helpt is om, voordat het zover is, aan beide partijen te vragen: ‘U gaat de formele procedure in, maar gaat het om gelijk hebben, of om iets anders, en zullen we het daar eens over hebben?’ Maar dat kost geld, en het is voor bureaucratieën niet zo makkelijk om veel ambtenaren te hebben die goed zijn in interactie met de burger.,”

Dus een advocaat afsturen op de gemeente is niet zo slim?
“Veel rechtsbijstandsverleners steunen de burger, en gaan dan juridische stukken produceren. Maar er zijn advocaten die zoeken naar de ambtenaar die kan helpen om een oplossing te bereiken. Zo speelt de burger fair play: ‘Ik aanvaard dat u erover gaat, en mag ik eens komen praten?’. Dat is soms moeilijk uit te leggen aan de cliënt, maar het is wel effectief.”

Door wie wordt u ingeschakeld?
“In het ideale geval zijn dat beide partijen, als ze samen tot de conclusie komen dat mediation gewenst is. Maar meestal is het de overheid.  Soms neemt een bestuursrechter of een bezwaarcommissie het initiatief.”

Een dure grap voor de gemeente?
“De kosten van mediation vallen in het niet bij de kosten van het uitvechten van een juridisch conflict. Kijk alleen al naar de ambtelijke tijd die is gemoeid met de formele afhandeling. Dat is omgerekend een veelvoud van het honorarium van een mediator.

Je kunt de burger niet trainen.
“Klopt. Die vraag krijg ik maar weinig. Het zou wel zegenrijk zijn.”

Minister Dekker wil een top 10 publiceren van overheidsorganisaties die nodeloos procederen. Maar sommige juristen zeggen dat de overheid door strikte regelgeving te weinig speelruimte heeft om de burger tegemoet te  komen.
“Dat is op zichzelf wel waar. Bij een bureaucratische organisatie hoort dat conflicten langs de weg van regels worden opgelost. Bij doorgeslagen bureaucratie wordt onnodig naar de regels gekeken, en daardoor ontstaan veel conflicten.”

De themabijeenkomst ‘Een overheid zonder conflicten’ vindt plaats op  donderdag 12 maart 2020, van 13.00-17.00 uur in het stadhuis van de gemeente Arnhem (ingang Burgerzaal).

Lees meer over:

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven