Ik moet bekennen dat mijn reis naar Eindhoven voelt als een pelgrimage. De van oorsprong industriestad is de plaats van grondleggers van de Nederlandse rapscène als Fresku en Kempi. Eindhoven is tevens dé stad van Leonie van der Grinten. Op Facebook en Instagram is zij ook wel bekend als Meester Leonie.
Net voordat ik het treinstation uitloop, valt mij de uitspraak van de Nederlandse kunstschilder Piet Mondriaan op: Conventie, een soort herinnering, is het grootste beletsel om te genieten van leven en kunst. Ik denk – terwijl ik in de bus zit – na over de betekenis van de uitspraak. Ik kom tot de conclusie dat vergeten soms een deugd is – niet waar?
Ik zou het kantoor van Leonie van der Grinten in twee woorden willen omschrijven: open én toegankelijk. De geboren en getogen Brabantse vertelt dat ze uit Nuenen komt, een dorpje vlakbij Eindhoven. Zij denkt even na als ik vraag hoe haar vriendinnen haar zouden omschrijven. ‘’Mijn vriendinnen zouden mij omschrijven als een heel gezellig en toegankelijk persoon. Ze kunnen altijd bij mij terecht. Ik zorg ervoor dat ik er ben, ook al heb ik een heel druk leven. Ze zouden ook zeggen dat ik een heel actief persoon ben. Ik zou mezelf niet als een saai mens omschrijven.’’
Against all odds
Al op jonge leeftijd wist Leonie van der Grinten dat ze strafrechtadvocaat wilde worden. ‘’Dat wist ik echt. Ik heb er ooit met mijn moeder over gehad: hoe komt dat nou? Heb je enig idee waarom ik dat al op jonge leeftijd riep? Mijn moeder zei dat dát gewoon zo was. Ik heb geen idee hoe dat in mijn hoofd is gekomen. Maar er is natuurlijk wel een reden waarom ik het op een gegeven moment daadwerkelijk ben gaan doen’’, vertelt de Brabantse strafrechtadvocate.
‘’Ik vind het heel belangrijk dat er een weerwoord wordt gegeven namens de underdog’’, vervolgt Van der Grinten. ‘’Ik zou – maar zeg natuurlijk nooit nooit – officier van justitie of rechter kunnen worden. Ik zie mezelf dat niet doen, omdat ik het juist heel leuk en mooi vind om naast die underdog te staan – eigenlijk iemand die door de hele maatschappij wordt uitgekotst.’’
Dat is ook de essentie van het strafrecht, neem ik aan. Verdachten hebben bescherming nodig, want als je verdacht bent, ben je nóg niet veroordeeld namelijk.
‘’Exact. Veel mensen denken dat wij als strafrechtadvocaten schuldigen vrijpleiten. Sowieso pleiten wij niet iemand vrij. Zo wordt het wel in de volksmond genoemd. Dat klinkt natuurlijk heel mooi, maar dat is niet zo. De rechter spréékt iemand vrij. Het kan voorkomen dat een schuldig iemand (mede) dankzij ons verweer vrijkomt. Maar de essentie is dat wij ervoor zorgen dat er een evenwicht proces is, ook als iemand er bijvoorbeeld voor heeft gekozen te bekennen.’’
Leonie van der Grinten is in 2015 als advocaat-stagiaire begonnen bij De Rooij Van Wijk Advocaten. Drie jaar later – tevens de duur van de beroepsopleiding – begon ze met haar eigen kantoor Meester Leonie Strafrechtadvocatuur. ‘’Ik was klaar met mijn advocaat-stage en de dag erna had ik mijn eigen kantoor. Dat ging heel snel’’, vertelt ze toegewijd over deze periode.
De kracht van sociale media
Wat maakte dat je een eigen kantoor bent begonnen?
‘’Dat heeft ermee te maken dat ik in mijn laatste jaar als advocaat-stagiaire al bezig was met het bouwen van mijn eigen merk. Ik gaf toen al lezingen en masterclasses pleiten aan studenten. Toen merkte ik dat het best lastig combineren was om dat tegelijk te doen met in loondienst werken. Ik merkte ook – omdat ik groeide in aantal volgers – dat het ook een acquisitiekanaal begon te worden. Destijds was het voor mij voornamelijk Facebook. Instagram was toen nog upcoming.
Van der Grinten merkte dat haar volgers berichten stuurden, waarin ze vroegen of zij hen kon helpen. ‘’Ik dacht toen: dat is wél interessant, want als ze mij willen, kunnen ze mij vinden. Ik zou weleens kunnen proberen – in combinatie met mijn lezingen en masterclasses – om na mijn advocaat-stage te beginnen voor mezelf. Dat gaf wel veel rust, omdat ik nu zelf vrij was in het accepteren van lezingen en op welke dagen. Natuurlijk is mijn praktijk nu drukker dan toen ik net begon, maar ik mag ook wel van geluk spreken dat het eigenlijk meteen liep. Dat heeft er echt wel mee te maken dat ik dus al vrij groot was op Facebook en Instagram’’, vertelt de advocaat-influencer.
Hoe bevalt het om een eenpitter te zijn?
‘’Ik vind het echt fantastisch. Ik vind het zo geweldig dat ik mijn eigen tijd kan indelen. Als ondernemer is het ook zo dat ik daar direct een reward voor zie als ik keihard werk. Dat is natuurlijk heel fijn. Als je in loondienst werkt, kan je rustige of drukkere weken hebben, maar dat is iedere keer hetzelfde. Dat is ook heel fijn, want het risico ligt niet bij jou. Maar ik geef hier toch de voorkeur aan.’’
Grenzen stellen
Leonie van der Grinten vertelt dat iedere les die je leert in de praktijk als advocaat belangrijk is, maar er is desondanks wel een heel belangrijke, noemenswaardige les die zij inmiddels heeft geleerd. ‘’Een belangrijke les voor mijzelf – en dat was ook een les die ik the hard way heb geleerd – is dat de advocatuur máár een vak is. Het is maar een beroep. Laat ik het zo zeggen: ik ben niet voor niets voor mezelf begonnen. Wat ik bijvoorbeeld heb gemerkt, is dat je het vaak zo enorm druk hebt dat je ook moet leren om nee te kunnen zeggen. Je werkt om te leven én je leeft niet om te werken. Ik vind het ook belangrijk om naast mijn vak ook leuke dingen te doen.’’
Dus in de kern is relativeren dé les die je als advocaat hebt geleerd?
‘’Ja, ook dat. Een andere, belangrijke les die ik ook heb geleerd – ik vind relativeren wel een mooi, overkoepelend woord – is dat je echt moet leren om zaken niet mee naar huis te nemen. Je krijgt zoveel ellende te horen. Aan deze tafel zijn zoveel dingen besproken die echt hartverscheurend zijn, maar ik moet wel ervoor zorgen dat ze mijn hart niet verscheuren. Ik ben een raadsvrouw, een jurist.’’
Alles went
Als strafrechtadvocaat ben je natuurlijk geen hulpverlener noch psycholoog – als raadsvrouw zorg je ervoor dat alle juridische zaken goed worden uitgelegd. Cliënten, wier verhalen vaak zwaarmoedig zijn, kunnen dit weleens door elkaar halen. Of Van der Grinten ook harder wordt door die verhalen? ‘’Ja, absoluut. Je moet je gevoel uitschakelen. Nou kan ik dat vrij makkelijk. In het begin was het iets moeilijker. Maar daarbij word je ook harder, want – ja, dat klinkt heel lullig – maar als iemand de eerste moord aan mij bekent, is dat nog vrij heftig. De tweede keer denk ik: nou ja, oké. En de derde keer: oké, prima. Het is niet zo dat er aan de lopende band moorden worden bekend, maar er worden wél aan de lopende band heftige verhalen verteld’’, legt zij uit.
Niet alleen de weemoedige verhalen maken dat je harder wordt, maar ook het soort clientèle met wie je te maken krijgt, benadrukt de Eindhovense advocaat. ‘’Jij als advocaat moet ook je mannetje of – in mijn geval – je vrouwtje staan door mensen kort te houden. Mensen die heel veel sturing nodig hebben, moet je kort houden. Ik heb ook te maken gehad met cliënten die mij hebben bedreigd. De eerste keer is dat heel heftig. De tweede keer is het ook heftig, maar je wordt er wel harder van.’’
Wat is jouw adagium?
‘’Ja, die heb ik van mijn patroon Jules van Wijk geleerd. Hij zei altijd tegen mij: zeg wat je doet en doe wat je zegt. Dat vind ik – zeker als je het hebt over de cliënten waarmee wij om moeten gaan – een heel mooi adagium. Zolang jij zegt wat je doet, weet de cliënt dat jij aan het werk bent en weet de cliënt ook dat aan hem of haar wordt gedacht. Doe ook wat je zegt. Houd je vervolgens aan hetgeen je hebt gezegd. Als je dat niet doet, kan je gedonder krijgen.’’
Tijdmachine
Ik leg de 31-jarige Leonie van der Grinten een gedachtenexperiment voor. Zij gaat terug naar haar studententijd en zal de eerstejaarsstudente die ze toen was advies geven. Van der Grinten zal dié nog studerende Leonie een brief schrijven. Zij denkt even goed na, alvorens ze een antwoord wil geven. Om de vraag te vergemakkelijken, geef ik als voorbeeld het antwoord dat in een eerder interview was genoemd: je moet namelijk meer genieten van het moment – het gaat om de reis én niet het einddoel. ‘’Daar dacht ik in eerste instantie ook aan, maar ik moet vertellen dat ik heel erg heb genoten van mijn studententijd. Eigenlijk heb ik mijn studententijd zo ingedeeld zoals ik het achteraf had willen doen. Ik heb er zo met volle bak van genoten.’’
Haar advies is eerder gericht aan de rechtenstudenten die dit interview nu lezen. ‘’Ik heb het idee dat studenten nu vooral bezig zijn met het opbouwen van hun cv, veel meer dan dat ik bezig was. Als je zo meteen afgestudeerd bent, dan moet je nog zo hard werken. Geniet ervan nu het nog kan. Mijn bachelor heb ik – denk ik – gemiddeld met een zes, misschien met een zesenhalf afgerond. Ik heb voornamelijk gefeest en genoten van het feit dat ik jong was. In mijn master dacht ik: nú moet ik het laten zien. Toen ben ik cum laude afgestudeerd’’, legt zij uit.
Ik kan dat wel bevestigen. Ik zie het ook in mijn omgeving. Er wordt veel gefocust op het opbouwen van een cv, vooral met het vooruitzicht om na de studie meteen aan de slag te gaan. Ik snap die studenten – waaronder mijzelf – ook wel.
‘’Als ik een sollicitant krijg en ik zie dat hij of zij een negen gemiddeld voor de bachelor én ook een 9,5 gemiddeld voor de master heeft, dan denk ik: het kan bijna niet anders zijn dan dat jij een supersaaie drol bent. Je hebt ook juist levenservaring nodig, zeker in het vak dat ik doe als strafrechtadvocaat. Niet dat je elke dag in de kroeg moet staan en dan levenservaring hebt. Maar je moet ook gewoon leven.’’
Ondernemerschap
Stel dat je een TED Talk zou mogen geven over een onderwerp dat buiten jouw expertise ligt. Waar zou het dan over gaan?
‘’Ik vind dat een lastige vraag, want overal waar ik interesse in heb, zorg ik dat ik daar expertise in krijg.’’
Misschien iets waarin je het afgelopen jaar meer interesse in hebt gekregen, maar nog aan het ontdekken bent.
‘’Ondernemen. Maar dan op grote schaal. Werken met investeerders, et cetera. Ik ben nu samen met mijn vriend ook een tweede bedrijf begonnen, namelijk Skootra. Wij hebben dat opgericht. Ik vind ondernemen echt super interessant. Daar zou ik wel meer over willen weten. Ik zie mezelf absoluut als ondernemer, maar ik ben nog maar eenpitter. Ik vind het heel interessant om te kijken hoe je jezelf als ondernemer verder kunt ontwikkelen.’’
Inmiddels is Leonie van der Grinten twee jaar bezig met haar eigen kantoor. Zij vertelt me dat ze niet gelooft in de hiërarchische en archaïsche opzet, die veel advocatenkantoren hebben. ‘’Ik geloof niet echt in dat grachtenpand, met partners, daaronder een paar advocaat-medewerkers, en daaronder weer advocaat-stagiaires. Ik denk dat het anders kan. Ik zit niet voor niets op een flexwerkplek. Ik geloof echt wel dat de advocatuur op een andere manier ingericht kan worden. Ik ben nog beetje aan het zoeken naar een module waarbij ik kan uitbreiden en nog steeds dié waarden in ogenschouw houd. Hoe zou ik Meester Leonie Strafrechtadvocatuur kunnen uitbreiden zonder dat je naar die standaardstructuur gaat? Dat is de vraag.’’
Stel dat je morgen wakker wordt in een ander land, en even een week er tussenuit mag gaan. Welk land zou dit dan zijn?
‘’Ik zou wel naar Nieuw-Zeeland willen. Ik ben anderhalf jaar geleden met mijn vriend naar Australië geweest voor een maand. Dat vonden we écht fantastisch. Ik heb het daar echt zo naar mijn zin gehad. We zijn sowieso bereisd. We hebben al heel veel van de wereld gezien. We hebben gehoord dat je eigenlijk niet naar Nieuw-Zeeland moet gaan, want men zegt dat als je daar eenmaal geweest bent alle andere landen tegenvallen. Ik wil daar wel achter komen.’’
Tekenfilms
‘’De grap is dat ik niet naar zoveel films kijk’’, vertelt Van der Grinten als ik vraag wat haar favoriete film is. ‘’Iedere film die van 16 jaar of ouder is, kijk ik eigenlijk al niet. Dat heeft ermee te maken dat ik in het dagelijks leven als strafrechtadvocaat zoveel ellende, spanning én narigheid te horen krijg, dat ik thuis het liefst een film van Disney opzet. Of Marvel, haha.’’
Welke films kijk je dan zoal?
“The Avengers, Thor, Black Panther. Ik vind de re-imagined classics van Disney ook fantastisch – de Lion King, Alladin, Tarzan, et cetera.’’
Belofte maakt schuld
Wat is het slechtste advies dat binnen de strafrechtadvocatuur wordt gegeven?
‘’Er zijn advocaten die garanties bieden aan hun cliënten. Dat is het slechtste wat je kunt doen. Dié advocaten zeggen: ik zorg ervoor dat je wordt vrijgesproken. Ik doe dat nooit. Een zaak kan er fantastisch voor liggen. Je kan je afvragen waarom je in godsnaam tot een veroordeling zou komen. Maar jij bent niet degene die de beslissing neemt. Dat doet de rechter. Jij kan nooit garanties geven.’’
Wat maakt dan wél een goed strafrechtadvocaat?
‘’Een goed strafrechtadvocaat is iemand die zegt wat hij doet én doet wat hij zegt. Ik blijf bij mijn eigen adagium en dat van mijn patroon weliswaar. Daarnaast ben ik ook van mening dat je er ook écht moet zijn voor jouw cliënten. Ik krijg weleens overnameverzoeken van cliënten die willen dat ik een zaak overneem. Ik hoor dan nog iets te vaak: ik bel mijn advocaat en hij belt mij niet terug. Of: ik stuur een bericht en ik word genegeerd. Dan voelen mensen zich niet begrepen en voelen ze zich ook tekortgedaan. Ik denk dat de omgang tussen de advocaat en cliënt hét verschil maakt.‘’
Leonie van der Grinten geeft ook masterclasses over het houden van een goed pleidooi. Daarnaast heeft zij in 2017 de prestigieuze Oost-Brabantse Pleitwedstrijden gewonnen. De essentie van een goed pleidooi is volgens haar structuur. ‘’Mét een hoofdletter S. Als mensen bij mij de masterclass doen, dan zeg ik ook wel: als ik wil dat jullie één ding onthouden, dan is het wel structuur. Je moet je luisteraar meenemen in jouw verhaal. Dus op voorhand meteen de essentie weggeven – meteen zeggen bijvoorbeeld: ik ga voor vrijspraak. Vervolgens leg je uit dat je dat vindt vanwege X, Y en Z. Daarna werk je X, Y en Z uit. Dan sluit je af met een conclusie die jouw luisteraar meeneemt. Dus structuur, structuur én nog eens structuur.’’
Je bent jouw weblog begonnen in 2014 met het doel om de kloof tussen de maatschappij en het strafrecht zoveel mogelijk te verkleinen. Denk je dat je hierin bent geslaagd?
‘’Dat is lastig om te beantwoorden. Mijn doel is om het strafrecht en de maatschappij op een toegankelijke manier dichterbij elkaar te brengen. Hoe kan je meten of dat is gelukt? Dat is heel lastig te meten. Voor mij draag ik daar een steentje aan bij als ik zie dat mensen op andere gedachten worden gebracht. Het gebeurt met enige regelmaat dat ik een DM krijg van mensen, waarin staat dat hun beeld van de strafrechtadvocatuur is veranderd. Ik hoop én denk dat ik mijn steentje eraan bijdraag op kleine schaal, maar er is nog steeds een megakloof. Er zijn nog steeds mensen die denken – om een voorbeeld te noemen – dat Nederlandse rechters mild straffen. Dat is niet zo. Er zal – zo vermoed ik – altijd wel een kloof blijven.’’
