Terwijl Nederland met Koninginnedag massaal op de been was, vergezelde ik mijn vader naar Praag. Het zou een emotionele reis worden. Mijn vader studeerde aan de Karel’s Universiteit in Praag, toen begin 1948 de communisten de macht overnamen. Hij week uit naar Nederland, waar hij als politieke vluchteling asiel kreeg. Tsjechoslowakije nam hem zijn vlucht kwalijk. Voor straf werd hem zijn nationaliteit ontnomen.
Jaren lang bleef mijn vader statenloos, maar in 1955 kreeg hij de Nederlandse nationaliteit. Voor de communistische republiek was hij persona non grata en mocht hij het land niet in om zijn moeder te bezoeken. Ze is eenzaam gestorven en dat heeft diepe wonden geslagen.
Inmiddels zijn we zestig jaar verder en is Europa wezenlijk veranderd. Het ijzeren gordijn is alleen nog in de geschiedenisboekjes te vinden. De Tsjechische regering heeft een programma ontwikkeld om de wonden uit het verleden te helen. Elk jaar wordt een staatsprijs uitgereikt aan mensen die zich in hun leven verdienstelijk hebben gemaakt de Tsjechische zaak te behartigen. Dit jaar viel mijn vader de eer te beurt. Hij kreeg een medaille van de Minister van Buitenlandse Zaken, een oorkonde alsmede een kristallen bol die zo zwaar is dat ik er als begeleider en drager van alle spullen bijna een hernia aan overgehouden heb.
Vooral het symbolisch gewicht van een dergelijke onderscheiding is groot. Mijn vader die zich in de loop der jaren meer Nederlander dan Tsjech is gaan voelen, voelt dat door de erkenning van de Tsjechische regering zijn verleden en heden in elkaar overvloeien. De breuk van de vlucht is gelijmd. En dat is goed zo.
De zeggingskracht van een formele erkenning namens de Staat werd me tijdens deze reis ook op een andere manier duidelijk.
Op de avond voor Koninginnedag gaf de Nederlandse ambassadeur in Praag, Jan Henneman, een receptie voor de Nederlandse gemeenschap. 350 Nederlanders kwamen op het gazon van de residentie bijeen. De ambassadeur heette mijn vader als speciale gast welkom en hield een ontroerende toespraak ter gelegenheid van de verjaardag van de Koningin. Een van de aanwezigen, mevrouw Ratika Apaiah, was vorig jaar met haar Nederlandse man uit Nederland naar Tsjechie verhuisd, terwijl haar aanvraag voor het Nederlanderschap nog in behandeling was. Ze werd op het bordes geroepen en ten overstaan van de Nederlandse gemeenschap belichtte de ambassadeur het belang van artikel 1 uit de Grondwet, het non-discriminatie artikel, en de vrijheden van meningsuiting en godsdienst. Apaiah verklaarde en beloofde dat zij de Nederlandse Grondwet als Nederlander zal respecteren. Alle aanwezigen gaven haar een daverend applaus, terwijl de ambassadeur haar officieel welkom heette in de Nederlandse gemeenschap en haar het bewijs van het Nederlanderschap uitreikte. Even later werd het Wilhelmus gezongen en voor de Koningin (en toch ook een beetje voor mevrouw Apaiah) driewerf ‘Hoera’ geroepen. Nederlanders houden over het algemeen niet zo van dit soort formaliteiten. Toch realiseerden veel aanwezigen zich opeens dat onze gemeenschappelijke nationaliteit niet zo maar iets toevalligs is, maar dat het wel degelijk bepaalde waarden vertegenwoordigt.
Het belang om ergens bij te horen moet niet onderschat worden.
