Dat concluderen onderzoekers van de Erasmus School of Law in hun in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) gepubliceerde rapport ‘En plein public’, waarvoor ze de jurisprudentie en praktijk bij openlijke geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak in kaart hebben gebracht.
Motie
De aanleiding voor dit onderzoek was de door de Tweede Kamerleden Helder, Van Oosten en Van Dam in november 2018 ingediende motie, die opriep ervoor te zorgen “dat alle geweldsfeiten, inclusief poging tot, tegen politieagenten en andere publieke functionarissen onder de werking van artikel 22b, lid 1 Wetboek van Strafrecht worden gebracht, zodat geweldplegers niet langer weg kunnen komen met alleen een taakstraf of geldboete.”
Alleen mishandelingsdelicten
De ministers Dekker en Grapperhaus zegden hierop een wetsvoorstel toe ter uitbreiding van het taakstrafverbod met mishandeling (artikel 300-303 Sr) begaan tegen functionarissen met een publieke taak. Zij willen daarbij alleen de mishandelingsdelicten onder het taakstrafverbod laten vallen, en niet de gevallen van openlijke geweldpleging waarbij geen letsel is toegebracht. Een dader kan zich aan dit misdrijf ook schuldig maken zonder zelf geweld te gebruiken en dan kan een taakstraf een gepaste straf zijn, aldus de bewindslieden.
Tegelijkertijd beloofden zij het WODC te vragen de jurisprudentie en praktijk bij openlijke geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak te onderzoeken en te bezien of ontwikkelingen in de samenleving aanleiding geven tot een andere afweging.
Karakteriseren
De onderzoekers van Erasmus School of Law, die naast de wet ook de wetsgeschiedenis en jurisprudentie en literatuur bestudeerden, hebben beoordeeld hoe bewezen verklaarde incidenten van openlijke geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak kunnen worden gekarakteriseerd in termen van ernst, letsel en toerekening van het geweld aan de daders. Ook onderzochten ze hoe strafzaken zijn afgedaan waarin de dader is veroordeeld voor openlijke geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak. Vervolgens is een onderscheid gemaakt tussen zaken waarin wel en geen sprake was van letsel.
Vrijheidsstraf
Hoewel in de meeste zaken middelzwaar (66 zaken, 78 procent) of zwaar geweld (16 zaken, 19 procent) werd gepleegd was in driekwart van de zaken geen sprake van letsel. In slechts drie zaken kon het geweld als licht gekwalificeerd worden. In de helft van de zaken kon het geweld niet zodanig aan de individuele dader worden toegerekend dat hem of haar een strafbare vorm van mishandeling ten laste kon worden gelegd. In bijna driekwart van de onderzochte zaken kreeg de dader alleen een taakstraf. Bij een taakstrafverbod hadden zij een vrijheidsstraf moeten krijgen.
Gemankeerd onderzoek
De onderzoekers wijzen erop dat er sprake is “een gemankeerd onderzoek”. Omdat de Raad voor de Rechtspraak niet wilde meewerken moesten ze werken met alleen data van rechtspraak.nl en het Openbaar Ministerie, en moesten ze – ook door corona – vooral met “niet-representatieve zaken, in lage aantallen” aan de slag. Ze denken dat ze, als er wel meer zaken beschikbaar waren geweest, hadden kunnen putten uit een databestand met meer lichtere, minder bijzondere zaken. Die hadden er volgens hen voor kunnen zorgen dat het antwoord op de conclusies in het rapport misschien zelfs wel sterker had kunnen worden aangezet.
Discussie
Hoewel de (parlementaire) gedachte luidt dat geweld tegen functionarissen met een publieke taak niet kan worden geaccepteerd en daartegen ook volgens de ministers hard moet worden opgetreden, heeft een verdere uitbreiding van het taakstrafverbod met openlijke geweldpleging zonder toegebracht letsel tot gevolg “dat in een aanzienlijk hoog aantal gevallen het opleggen van een (kale) taakstraf wettelijk wordt uitgesloten”, aldus de onderzoekers. Bovendien zou een discussie kunnen ontstaan of uitbreiding eveneens zou moeten gelden voor misdrijven als bedreiging, opruiing en belediging.
