2022 markeert de tiende verjaardag van het Europees burgerinitiatief (ECI). Sinds het begin zijn meer dan achthonderd organisatoren uit de gemeenschap 95 Europese burgerinitiatieven gestart, waarbij in totaal meer dan 17 miljoen handtekeningen zijn verzameld uit de hele EU. Nederlandse burgers zijn als organisatoren betrokken geweest bij 42 initiatieven en hebben minstens 255.000 handtekeningen verzameld in Nederland ter ondersteuning van verschillende initiatieven.
Bijna 100.000 Nederlandse burgers hebben het initiatief “Red de bijen en de boeren! Naar een bijvriendelijke landbouw voor een gezond milieu” gesteund. De organisatoren riepen de Commissie op tot het indienen van voorstellen voor rechtshandelingen om synthetische pesticiden tegen het jaar 2035 uit te faseren en zodoende de biodiversiteit te herstellen en de boeren te steunen in de transitie. Het voorstel werd op 7 oktober ter beoordeling aan de Commissie voorgelegd na de succesvolle verificatie van de meer dan 1 miljoen handtekeningen van steuners van het initiatief. Dit is het zevende initiatief dat deze stap heeft bereikt. De Commissie zal de komende weken met de organisatoren rond de tafel gaan zitten om het initiatief in detail te bespreken. Vervolgens zal het Europees Parlement een openbare zitting organiseren. De Commissie heeft tot 7 april 2023 de tijd om een officiële reactie te geven waarin de acties worden uiteengezet die zij, eventueel, voornemens is te ondernemen.
Volgens Silvia Kersemakers, teamleider voor het ECI in het Secretariaat-generaal van de Europese Commissie “hebben tot nu toe 7 initiatieven de drempelwaarde van 1 miljoen geldige steunhandtekeningen uit ten minste 7 EU-lidstaten bereikt. Zes van deze initiatieven hebben inmiddels een reactie van de Europese Commissie ontvangen. Hoewel niet al deze initiatieven het proces tot invoering van een wetswijziging succesvol hebben doorlopen, hebben veel van deze initiatieven wel een debat aangewakkerd en bewustzijn gecreëerd ten aanzien van de specifieke onderwerpen waar deze initiatieven voor hebben gepleit.”
Wat is het proces om een ECI te lanceren?
Het ECI brengt gelijkgestemde personen binnen de Europese grenzen samen en geeft hen een platform om concrete wetswijzigingen voor een gezamenlijk doel voor te stellen. Elke EU-burger heeft het recht om een lopend initiatief te steunen of zelf een initiatief te starten. Het nemen van deze sprong en het lanceren van een Europees burgerinitiatief kan op zo veel manieren een lonende ervaring zijn. Van de inzameling van handtekeningen tot het zien verspreiden van jouw idee onder jouw medeburgers: een campagne voor een Europees burgerinitiatief wordt gekenmerkt door een groot aantal speciale verwezenlijkingen en mijlpalen. Het proces is eenvoudig. Je bent mogelijk nog maar 6 stappen verwijderd van het beïnvloeden van EU-beleid.
Initiatieven kunnen worden gelanceerd op elk gebied waarin de Europese Commissie de macht heeft om een wetsvoorstel in te dienen. Bij deze gebieden kun je denken aan energie, het milieu, landbouw, klimaatacties, visserijen, anti-discriminatie, burgerschap, sociale zaken, werkgelegenheid, onderwijs, jeugd, sport, humanitaire hulp, justitie, beveiliging, volksgezondheid, consumentenbescherming en nog veel meer.
Bij het lanceren van een nieuw initiatief moeten zeven EU-burgers van kiesgerechtigde leeftijd uit ten minste zeven verschillende lidstaten hun doelstellingen voor registratie door de Europese Commissie indienen en steun zoeken bij mede-EU-burgers. Zodra een initiatief één miljoen steunhandtekeningen binnen een jaar en uit minimaal zeven EU-landen heeft verzameld, wordt de geldigheid van deze handtekeningen geverifieerd door de lidstaten. Als de vereiste grenswaarden zijn behaald, kan het initiatief ter beoordeling naar de Europese Commissie worden gestuurd. Na een zorgvuldige afweging zal de Commissie een officiële reactie opstellen waarin de acties worden uiteengezet die wel of niet ondernomen zullen worden. Als de Commissie besluit een wetsvoorstel in te dienen, zijn de principes van subsidiariteit, proportionaliteit en een betere wetgeving van toepassing. In de meeste gevallen moeten het Europees Parlement en de Raad het voorstel goedkeuren voordat het als EU-wetgeving wordt ingevoerd.
Wat zijn de voorwaarden voor het registreren van een initiatief?
De Commissie zal je initiatief registreren als:
- het initiatief een kwestie betreft waarvoor zij de macht heeft om een EU-wetsvoorstel in te dienen;
- het initiatief niet onrechtmatig, lichtzinnig of aanstootgevend is;
- het initiatief in lijn is met de (i) EU-waarden, zoals uiteengezet in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, en (ii) de rechten in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie;
- de groep organisatoren bestaat uit ten minste 7 EU-burgers die in 7 verschillende lidstaten woonachtig zijn.
Hoe kan jij betrokken raken?
- Spreek je steun voor een lopend initiatief uit door het te ondertekenen op papier of online. Er lopen momenteel verschillende initiatieven die een breed scala aan onderwerpen bestrijken, waaronder kwesties ten aanzien van het milieu, de gezondheid en dierenwelzijn, enzovoort.
- Verspreid de boodschap over het ECI in het algemeen of over specifieke initiatieven die naar je mening relevant zijn voor andere geïnteresseerden binnen je netwerk.
- Creëer en lanceer je eigen initiatief met zes andere EU-burgers. Wist je dat?
Een van de allereerste burgerinitiatieven – ‘Water en sanitaire voorzieningen zijn een mensenrecht! Water is een publiek goed, geen handelswaar!’ – was het eerste initiatief dat het vereiste doelaantal van 1 miljoen handtekeningen van EU-burgers bereikte in 2013. Naar aanleiding van dit initiatief heeft de Commissie een voorstel aangenomen voor de herziening van de Richtlijn Drinkwater, waarmee de lidstaten werden verplicht om de toegang tot water te verbeteren en te zorgen voor toegang tot water voor kwetsbare en gemarginaliseerde groepen. Tevens werd gepleit voor het behoud van universele toegang tot water en sanitaire voorzieningen als een van de agendapunten voor 2030 betreffende duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties en werd een expliciete verwijzing naar het recht van burgers op water en sanitaire voorzieningen opgenomen onder principe 20 – ‘Toegang tot essentiële voorzieningen in de Europese pijler van sociale rechten’.
Een voorbeeld van een succesvol ECI
Een recent initiatief dat 1 miljoen steunhandtekeningen inzamelde en het laatste initiatief dat een officiële reactie heeft ontvangen van de Europese Commissie is ‘End the Cage Age’. Het initiatief roept de Europese Commissie op om een wetsvoorstel in te dienen voor een transitie naar meer ethische en duurzame boerderijsystemen, waaronder een herziening van de bestaande EU-regels op het gebied van dierenwelzijn. In haar reactie heeft de Commissie toegezegd om tegen het einde van 2023 een wetsvoorstel op te stellen om het gebruik van kooisystemen voor alle dieren die in het initiatief worden genoemd uit te faseren en uiteindelijk te verbieden.
Volgens Olga Kikou, Head of Compassion in World Farming EU en een van de organisatoren van dit succesvolle initiatief: “Het Europees burgerinitiatief ’End the Cage Age’ is een overwinning voor boerderijdieren en een prachtige demonstratie van participatieve democratie. Het initiatief is een directe brug tussen de wil van de burgers en de hallen van Europese instellingen, een duidelijk voorbeeld van democratische deelneming, waarmee wordt voortgebouwd op ons Griekse culturele erfgoed met nieuwe, moderne tools. We sporen de beleidsmakers van de EU aan om de ambitie hoog te houden tijdens de herziening van de wetgeving inzake dierenwelzijn en zo snel mogelijk een conceptwet te publiceren.”
Wil je meer weten? Hier zijn een aantal nuttige links
Je kunt de lopende ECI’s raadplegen. Vergeet niet om de initiatieven te steunen die je aanspreken! Voor meer gedetailleerde gegevens over het ECI kun je de 2022 ECI-infographic bekijken. De toekomst van het democratische proces in de Europese Unie ligt in jouw handen. Verspreid de boodschap, steun lopende initiatieven en start een nieuw ECI als je een idee hebt dat je na aan het hart ligt!
