Het College van procureurs-generaal gaat een OM-Reflectiekamer Kwaliteitsontwikkeling instellen. Deze ‘kamer’, die zal bestaan uit oud-rechters, advocaten, politiemedewerkers, wetenschappers en officieren van justitie, moet fouten van de politie en het Openbaar Ministerie onder de loep nemen, met het doel daarvan te leren.
Doel van de Reflectiekamer is om te onderzoeken of de manier van werken van het OM naar aanleiding van bepaalde vormverzuimen moet worden aangepast. Aan de hand van de bevindingen van de ‘kamer’ zal het College geadviseerd worden over onder andere beleid en opleidingsaanbod. Het opleidingsinstituut van de rechterlijke macht SSR zal daarom nauw worden betrokken bij het werk van de Reflectiekamer. De adviezen zijn niet bindend.
Aan de schandpaal
“Fouten verdienen het om met elkaar het gesprek te hebben over hoe je dat kunt voorkomen een volgende keer, hoe je ervan kunt leren”, zegt OM-topman Gerrit van den Burg in de ZEMBLA-uitzending ‘Officieren van justitie in de fout’ van donderdag 7 november. Volgens Van den Burg streeft zijn organisatie daarbij naar maximale openbaarheid, maar hij wil niet “dat zijn collega’ s aan de schandpaal worden genageld”. “Mijn werkgeversverantwoordelijkheid brengt ook met zich mee dat ik mijn mensen enige bescherming wil meegeven.”
Doodzonde
Met de Reflectiekamer komt het OM tegemoet aan zorgen van advocaten en strafrechtgeleerden, mede naar aanleiding van meerdere zaken waarin magistraten stevig hebben geblunderd, of waarin officieren van justitie zelfs niet de waarheid bleken te hebben gesproken tegen de rechter. “Een doodzonde”, aldus rechtspsycholoog Peter van Koppen in ZEMBLA.
Politie en justitie moeten werken volgens in het Wetboek van Strafvordering beschreven regels. De rechter houdt hier toezicht op. Vroeger legden rechters bij door justitie gemaakte fouten vaak sancties op; er volgde bijvoorbeeld strafvermindering of zelfs vrijspraak. Volgens strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops gebeurt dit nauwelijks meer, zegt hij in ZEMBLA. Ook volgens Van Koppen wordt het OM eigenlijk nooit op de vingers getikt. “En dat betekent dus dat je een premie zet op liegen.”
Toezicht
Volgens Hoge Raadslid Ybo Buruma zien rechters nog steeds toe op fouten van justitie, “maar we trekken niet altijd meer zulke vergaande gevolgen als we vroeger deden. Het leidt er niet meer altijd toe dat de verdachte – zeg nu maar even de boef – vrijuit gaat.” Hij zegt te herkennen dat er maar een beperkte mate van toezicht van de rechter uitgaat. “Dat zou een andere vorm van toezicht vergen.”
“Het is veel te ver doorgeschoten naar het afdekken van de fouten die zijn gemaakt”, zegt Marijke Malsch, hoogleraar Empirical Legal Studies en senior onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, in de ZEMBLA-uitzending. Malsch was een van de auteurs van het rapport ‘Toezicht op strafvorderlijk overheidsoptreden’ van WODC in 2017, waarin onder meer geconcludeerd werd dat het toezicht op strafvorderlijk overheidsoptreden niet werkt zoals het zou moeten werken. “Het toezicht op de politie zou veel strikter moeten zijn en – mede – door externe, onafhankelijke instanties ter hand moeten worden genomen”, schreef Malsch in dat kader in 2017 in het NJB.
“Als je al te maken hebt met dat er fouten worden afgedekt en je hebt geen toezichthoudend orgaan dat magistraten daarop kan aanspreken, dan is er op beide onvoldoende zelf-reflecterend en corrigerend vermogen. Ik denk dat je als je dan niet op de rem trapt het verder bergafwaarts zal gaan met de rechtsstaat,” aldus Knoops.
Het College streeft ernaar om de leden van de OM-Reflectiekamer, met een oud-rechter als voorzitter, nog dit jaar voor het eerst bij elkaar te laten komen.
