In harde en openhartige bewoordingen heeft Jaap Winter de juridische sector de maat genomen. Als inleider van het vijfde Landelijke Juridisch Congres hield hij de aanwezigen een spiegel voor. “Als we alleen kijken of iets juridisch kan, zonder oog voor de maatschappelijke consequenties, dan falen we als juristen.”
En juristen hebben volop gefaald, vervolgde Winter, vrijdag 29 januari in het auditorium van de VU. Jurist Winter is voorzitter van het College van Bestuur van de VU. Eerder was hij advocaat bij De Brauw en hoogleraar bij de Erasmus Universiteit en de UvA. Terugblikkend op de financiële crisis constateerde hij dat de banken de klappen hebben opgevangen. Hij verwees naar de bankiers van Goldman Sachs die mandjes aandelen verkochten waarvan ze wisten dat die in waarde zouden dalen. Toen ze ter verantwoording werden geroepen, was hun reactie: “We hebben geen enkele wet overtreden.” Dezelfde reflex hadden veel juristen. “Maar dat voldoet niet,” meent Winter
“Wij juristen bleven buiten schot, maar waar was onze integriteit? Wat hebben wij werkelijk gedaan om de problemen te voorkomen? Te weinig, mezelf inbegrepen. Ofwel we wisten dat financiële producten niet deugden, en we deden niets. Of we wisten het niet. In beide gevallen hebben we als beroepsgroep gefaald.” Om daar verklaring aan toe te voegen: “We zijn er ook niet voor opgeleid.”
Dat moet dus beter. “Als we onze studenten niet opleiden om metajuridische vragen te stellen, dan schieten we tekort. Want rechtsbeoefenaren moeten oog hebben voor de gevolgen van hun handelen. Vraag dus niet alleen of iets binnen de regels kan, vraag ook of het moreel kan.”
Volgens Winter schieten de juridische opleidingen daarbij hopeloos tekort, “en dat is onaanvaardbaar”. De oplossing volgens Winter: “We moeten dit onderwerp ter discussie te stellen. Een togaberoep houdt meer in dan begrip van het recht.” Hij besloot met: “Ik hoop dat jullie de moed hebben om uit de comfortzone te komen. We moeten als juristen dichter bij de samenleving komen, en dichter bij ons zelf.”
Ook juristencoach Rüna Honig wees op de vele gebreken binnen het juristendom. “Of ze nu advocaat, rechter of bedrijfsjurist zijn, ze bekijken elk probleem door de beperkte juridische bril en komen met een onpraktische oplossing.” Het profiel van haar juridische klanten: te weinig praktisch ingesteld, niet leidend in dossiers, te weinig gezag, te weinig omgevingsgevoelig, niet efficiënt, te weinig diepgang.
Met een praktijkvoorbeeld toonde ze aan tot welke adviezen dat kan leiden. Een verkoopmedewerker krijgt een leaseauto, maar weigert de bedrijfssticker erop te plakken. De HRM-medewerker vraagt aan de bedrijfsjurist om een oplossing. Honig: “Als ik die casus aan mijn trainees voorleg, komen ze met reglementen, arbeidsovereenkomsten en wetgeving. Wat zou u doen?” De sticker van te voren op die auto plakken, roept iemand uit de zaal. “Natuurlijk!” antwoordt Honig met een vreugdekreet. “Maar niemand van mijn cursisten kwam met die oplossing, ook niet de mensen die bij grote kantoren werken.”
Om dat te veranderen probeert Honig haar cursisten kennis van de organisatie, van de mensen en van hunzelf bij te brengen. “De jurist moet een klankbord zijn, een coach, een oplossingsgerichte trusted advisor.”
De vraag is wel of al deze vaardigheden in te passen zijn in de krappe vier jaar die de juridische bachelor en master samen omvatten. VU-professor Lodewijk Smeehuizen denkt van niet. “Het is al moeilijk genoeg om de juridische vakken onder de knie te krijgen. Bovendien krijgen lang niet alle rechtsbeoefenaren te maken met onderhandelen, mediation of crowding out.” Smeehuizen is samen met UvA-professor Rolef de Weijs de motor achter de nieuwe masterrichting Law, Markets and Behavior (LMB), een samenwerking tussen VU en UvA.
Smeehuizens visie op de invulling van LMB: “De ruggengraat is juridisch, maar we willen bij elk vak een ander perspectief toevoegen. Het is wel belangrijk dat mensen hier niet wereldvreemd vandaan komen.”
