De laatste tijd zien we in veel democratisch georganiseerde landen dat grofgebekte buitenstaanders de gevestigde politieke orde door elkaar schudden.
In Nederland zijn al veel analyses op het fenomeen Geert Wilders los gelaten. Wat je ook van zijn politieke stellingname vindt, hij weet op sublieme wijze de indruk te wekken dat hij van buiten komt en de strijd met het Haagse establishment aangaat. En dat terwijl hij al vanaf begin jaren negentig in Den Haag werkt. Hij is de outsider met schone handen die zegt waar het op staat en daarbij soms over de scheef gaat. “Knettergek” tegen een minister, de koningin dient “als een haas” de regering te verlaten, de Koran is te vergelijken met “mein Kampf”, kopvoddentax etc. Het wordt hem vergeven, men raakt aan zijn grove taalgebruik in relatie tot de Islam gewend. In Zweden wordt de rechtse Jule Hinrichs steeds populairder en dreigt de verkiezingsdrempel te gaan halen. Hij schildert in weinig subtiele filmpjes het Moslim-gevaar af. Gesluierde vrouwen doen een run op de staatskas, waarbij de pensioenen van hardwerkende Zweden zullen worden gekort.
In de Verenigde Staten van Amerika vormt de tea-party beweging een bedreiging voor de gevestigde elite van de Republikeinse partij. In de tea-party verenigen allerlei soorten proteststemmers zich; ze hebben gemeen dat ze conservatief zijn, anti-islam en de rol van de federale overheid willen terugdringen. Tijdens de voorverkiezingen in de Republikeinse partij werden gematigde politici verslagen door grofgebekte politici met extreme standpunten. In Delaware won Christine O’Donnell de race om voor de Republikeinen senator te worden. Haar kandidatuur werd door Sarah Palin gesteund. O’Donnell staat onder meer bekend om haar agenda van seksuele puurheid. Zo vindt ze het moreel verwerpelijk dat een getrouwde man masturbeert. Hem wacht de hel. En ze vindt ‘liegen’ altijd verkeerd. In de Tweede Wereldoorlog hadden mensen die Joden lieten onderduiken, aan de Nazi’s die aan de deur kwamen, de waarheid moeten zeggen.
In New York heeft de kandidaat Carl Paladino de race om gouverneur van de staat te worden gewonnen. Zijn taalgebruik wijkt af van dat van de andere politici. Hij wil met een honkbalknuppel de parlementsvoorzitter uit het parlement wil verjagen. Andere woorden uit zijn toespraken en interviews om zijn politieke tegenstanders te beschrijven: “Hitler”, “anti-christ”, “varken”, “gedegenereerde idioot”.
De rode draad die al deze politici verbindt is een volkse instelling, een conservatieve en beperkte agenda, een aanval op de gevestigde politieke orde alsmede grof taalgebruik.
Of je het leuk vindt of niet, het hoort bij de democratie dat mensen kunnen stemmen op wie ze willen.
Waar ik bezorgd over ben is het effect dat de grensverleggende voorstellen van deze ‘buitenstaander’-politici op de publieke opinie hebben. Hoe vaker je de argumenten en het daarbij horende taalgebruik hoort, hoe meer je als toehoorder afgestompt raakt.
Wilders’ speech op 11 September jl. in New York is hier illustratief. Hij veegde de vloer aan met de Islam, maar in Nederland werden zijn woorden alom door journalisten als ‘gematigd’ omschreven. Hoezo is het gematigd de Islam niet als godsdienst te zien, maar als een ideologie? Hoezo is het gematigd de uitwassen van een kleine groep jongeren die op 11 September 2001 in Ede op straat dansten, te gebruiken tegen alle moslims?
Hoezo zouden alle Moslims een gevoel van triomf krijgen, wanneer een Islamitisch cultureel centrum enkele straten van Ground Zero wordt opgericht? Mensen in New York die Wilders niet kennen en zijn toespraak lazen, reageerden geschokt, of ze nu voor of tegen dat Islamitisch Center op die lokatie zijn. Hij zaait haat en verdeeldheid, zeiden ze. “Hij predikt intolerantie en die taal hoort niet in de multiculturele samenleving van New York thuis. Stop met het beschadigen van de Islam.”
Nu ik een paar jaar weg ben uit Nederland valt me op hoe een politicus als Wilders de grenzen van het publieke debat en de publieke opinie weet te verleggen. Dat zijn New Yorkse toespraak inclusief kromme redeneringen als “valt wel mee”, “houdt zich in”, “gematigd” wordt afgeschilderd door de journalisten, is pijnlijk.
Het doet me denken aan kikkers in een pan die op het vuur staat. Langzaam wordt het water heter en heter, de kikkers merken het niet en blijven zitten.
Laten we hopen dat er politici opstaan die op tijd de keuken binnenkomen om het vuur uit te zetten.
