De tuchtzaak tegen de landsadvocaat is ingediend door advocaten van Stibbe die ontdekten dat het Openbaar Ministerie en de FIOD vertrouwelijke e-mails hadden gelezen tussen de advocaten en hun cliënt Box Consultants. Dit bedrijf werd verdacht van fraude, een zaak die inmiddels is geseponeerd door het Openbaar Ministerie. De landsadvocaat stond het OM bij.
Minister David van Weel (Justitie en Veiligheid) vindt dat Veldhuis kan aanblijven als landsadvocaat: “De Raad van Discipline heeft duidelijkheid verschaft over de verhouding tussen de vernietigingsplicht van verschoningsgerechtigde informatie enerzijds en de bewaar- en verantwoordingsplicht anderzijds,” schrijft de minister aan de Tweede Kamer. “De landsadvocaat heeft mij bericht dat hij daar in toekomstige voorkomende gevallen naar zal handelen.”
Daar neemt Kamerlid Michiel van Nispen (SP) geen genoegen mee. Hij stelt, verwijzend naar de fraudeaffaire rond topman Frank Oranje in 2021, dat dit de zoveelste keer is dat Pels Rijcken onder vuur is komen te liggen, en dat de landsadvocaat van onberispelijk gedrag moet zijn. Hij vindt dat de Staat “nu toch echt afscheid moet nemen van het kantoor van de landsadvocaat.”
Hij vraagt ook aan de minister of dit de enige keer is dat Pels Rijcken het verschoningsrecht heeft geschonden. Ook wil hij weten of de Staat heeft betaald voor deze foute gedragingen en onjuiste advisering. “Zo ja, hoeveel? Bent u bereid dat terug te gaan vorderen?”
Hoge eisen
Kamerlid Songül Mutluer (GroenLinks-PvdA) is eveneens kritisch: “Laat ik vooropstellen dat we aan de landsadvocaat hoge eisen mogen stellen. Dit soort fouten schaden het vertrouwen,” zegt ze. “We hebben eerder gezien dat er fraude is gepleegd door de toenmalige managing partner Frank Oranje.” Toen is de commissie-Silvis ingesteld om te onderzoeken of de landsadvocaat kon aanblijven, en die concludeerde dat het kon.
Mutluer wil van de minister weten hoe die er nu tegen aankijkt. “Nu al conclusies trekken vind ik voorbarig,” meent Mutluer. Ze is bezorgd “omdat juist van de landsadvocaat veel zorgvuldigheid mag worden verwacht nu die de overheid vertegenwoordigt.”
Ook Kamerlid Sandra Palmen (NSC) maakt zich zorgen. “Een tuchtrechtelijke maatregel krijg je niet zomaar opgelegd,” zegt Palmen. Ze heeft samen met haar fractievoorzitter Pieter Omtzigt vragen gesteld aan minister Van Weel. NSC zette in het verkiezingsprogramma ook al vraagtekens bij de positie van de landsadvocaat. NSC vindt dat de relatie tussen de Staat en de landsadvocaat minder exclusief moet zijn. “Adviezen kunnen ook door interne juristen worden gegeven,” meent Palmen. “We hebben genoeg expertise, we hebben hoogleraren in dienst.” Ook pleit NSC voor het inschakelen van meerdere advocatenkantoren. Palmen wacht nu de antwoorden van de minister af. “We gaan hier zeker verder mee.”
Kernwaarde
Robert Sanders (advocaat bij De Clercq Advocaten en Notariaat en expert op het gebied van het advocatentuchtrecht) heeft de uitspraak gelezen en het is hem opgevallen dat Veldhuis ‘slechts’ een waarschuwing krijgt. “De schending van de kernwaarde vertrouwelijkheid valt de landsadvocaat volgens de Raad aan te rekenen. Ondanks het fundamentele karakter van het geschonden recht vindt de Raad een waarschuwing passend. Dat is opmerkelijk, want de lijn van de tuchtrechters is dat bij de schending van een kernwaarde vrijwel automatisch een berisping wordt opgelegd.”
De Raad van Discipline legde een waarschuwing op omdat Veldhuis de vertrouwelijke e-mails een relatief korte periode onder zich heeft gehad (van oktober 2018 tot 15 januari 2019) en vanwege het tijdsverloop (bijna drie jaar) tussen het einde van deze periode en het indienen van de klacht.
Sanders zet vraagtekens bij die onderbouwing. “Ruim drie maanden, dat lijkt ook weer geen heel korte periode. En ik weet niet of het tijdsverloop zo relevant is. Volgens de Raad is de desbetreffende klacht immers binnen de wettelijke termijn ingediend.” Het valt Sanders ook op dat Stibbe een klacht heeft ingediend tegen Pels Rijcken, het kantoor van de landsadvocaat. “De klachten in deze zaak hebben echter niets van doen met het handelen van de kantoorbestuurders. Het is al heel lang vaste tuchtrechtspraak dat in dat geval zo’n ‘kantoorklacht’ geen doel treft.”
Zakelijke terechtwijzing
De tuchtrechtadvocaat vraagt zich af hoeveel gewicht er moet worden toegekend aan een waarschuwing. “De gebruikelijke definitie, die je ook in tuchtrechtelijke uitspraken tegenkomt, is dat een waarschuwing wordt opgelegd bij wijze van een zakelijke terechtwijzing. Dat betekent: ‘Dit had beter gekund, doe het niet nog een keer, en nu gaan we over tot de orde van de dag’.”
Het is de vraag of de landsadvocaat een zodanig bijzondere functie vervult dat hij boven iedere ethische twijfel verheven moet zijn, meent Sanders. “Elke advocaat behoort uiteraard ethisch en integer te handelen, dat maakt de landsadvocaat binnen het landschap van de Nederlandse Orde van Advocaten niet anders of bijzonder. De Advocatenwet kent de figuur van de landsadvocaat helemaal niet. Het is geen ambtenaar, maar ‘gewoon’ een advocaat, die wel een bijzondere relatie heeft met zijn belangrijkste cliënt, namelijk de Staat der Nederlanden.”
De landsadvocaat heeft van zijn cliënt een mooi etiket gekregen, vervolgt Sanders. “En dus is het aan die cliënt om te bepalen om al of niet consequenties te verbinden aan de tuchtrechtelijke uitspraak. Dat is dus iets tussen advocaat en cliënt, ook als de samenleving iets van het optreden van de landadvocaat zou willen vinden.”
Verschoningsgerechtigd
Volgens de Raad van Discipline heeft landsadvocaat Veldhuis in strijd met het verschoningsrecht gehandeld door vertrouwelijke mails van Stibbe en Box te bewaren en niet te vernietigen nadat de rechter in september 2018 had geoordeeld dat sprake was van verschoningsgerechtigde stukken.
Daarover schrijft Pels Rijcken in een verklaring op de eigen website: “Nadat de raadkamer in oktober 2018 onherroepelijk oordeelde dat de betreffende informatie toch verschoningsgerechtigd was, moest de behandelend advocaat mr. Veldhuis een afweging maken tussen vernietiging enerzijds en zijn bewaar- en verantwoordingsplicht anderzijds. Hij heeft gekozen voor het laatste.”
Andere klachten die betrekking hebben op het verkeerd voorlichten van de rechter, het beïnvloeden van getuigen, het onjuist adviseren van de cliënt en het ten onrechte kennisnemen van verschoningsgerechtigde informatie zijn door de Raad van Discipline afgewezen.
Advocaat Tim de Greve (Stibbe) wil niet inhoudelijk reageren op de uitspraak van de Raad van Discipline. Op de vraag of Stibbe in hoger beroep gaat antwoordt hij: “Daar gaan we eens goed over nadenken.”
De animo van andere advocatenkantoren om als landsadvocaat op te treden, is overigens gering. De landsadvocaat kan niet tegen de Staat optreden, en dat is niet in het belang van andere cliënten van advocatenkantoren, zeggen managing partners van grote advocatenkantoren in een artikel op mr-online.
