Twee jaar geleden eiste de Nederlandse milieuorganisatie Vereniging Milieudefensie in een kort geding van de Staat om meer te doen tegen luchtvervuiling. De milieuactivisten wonnen in het kort geding, maar verloren in de aanhangige bodemprocedure. Milieudefensie ging in hoger beroep. Op 7 mei verloor zij weer.
Milieudefensie is een organisatie die zich inzet voor het klimaat, wereldwijd en lokaal. De organisatie heeft bijvoorbeeld een lopende klimaatzaak tegen Shell, voert campagnes voor het beschermen van regenwouden en komt ook in actie voor schone lucht. Voor het laatste spant zij een rechtszaak aan tegen de Nederlandse Staat. Het mensenrecht op gezondheid zou worden geschonden, daarnaast doet de overheid niet genoeg om de luchtkwaliteit te verbeteren. Zo blijkt uit hun onderzoek dat er jaarlijks duizenden mensen overlijden aan de giftige stoffen die in lucht zitten. Ook worden veel mensen langdurig ziek. Tijdens deze zaak ging het om fijnstof en stikstof die in hoge concentraties veel gezondheidsproblemen teweegbrengen. De overheid zou verplicht moeten zijn om maatregelen te nemen om ernstige gezondheidsschade voor burgers te voorkomen, aldus de organisatie.
Drie eisen
In het kort geding (een ´spoedprocedure´) heeft de rechtbank drie eisen gesteld aan de Staat. De eerste eis is dat de Staat zo snel mogelijk een plan moet maken om te voldoen aan de Europese regels omtrent luchtkwaliteit, iets wat de overheid al jaren geleden had moeten doen.
Richtlijn 2008/50/EG legt grenswaarden vast waarin de stoffen in de lucht mogen voorkomen, deze waarden zouden in ieder geval vóór een aantal data moeten zijn bereikt. Een lidstaat mocht uitstel krijgen, mits ze een luchtkwaliteitsplan had waaruit bleek dat die waarden op een ander moment zouden worden bereikt. Nederland kreeg uitstel en had dan ook een plan: Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit. De Staat kreeg in eerste instantie vijf jaar extra tijd, maar bleef verlengen. In 2015 kwam er een nieuw plan: het Actieplan Luchtkwaliteit.
Milieudefensie had zodoende de eerste ronde van het kort geding gewonnen (september 2017), maar dat was niet voldoende. In de aanhangige bodemprocedure (november 2017) werd er geëist dat de overheid zich ook moet gaan houden aan de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Deze richtlijnen zijn veel strikter dan de Europese normen.
In december 2017 verloor Milieudefensie in de bodemprocedure en ging tegen het gehele vonnis in hoger beroep. Afgelopen week kreeg zij ongelijk. Van die drie eisen, is er uiteindelijk enkel de eerste overgebleven. Aan de tweede eis werd voldaan en tegen de derde eis ging de Staat in het kort geding in hoger beroep, en kreeg gelijk.
Na het kort geding heeft de overheid haar luchtkwaliteitsplan aangepast, volgens het Hof zou dit genoeg moeten zijn. De Staat werkt toe naar het bereiken van de richtwaarden van de WHO, echter zonder verdragsbepaling dat zich daartoe verplicht. Toch was het geen volledig verlies: omdat de overheid pas tijdens het proces met een aangepast plan kwam, heeft het Hof besloten dat de partijen ieder hun eigen proceskosten betalen.
