Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft ingestemd met het voorstel van bijzonder gedelegeerde Ady Thijsen c.s. om de eveneens aangenomen Rijkswet Koninkrijksgeschillen aan te passen, die voorziet in een regeling voor de behandeling van geschillen tussen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. In het amendement wordt een nieuwe afdeling voor Koninkrijksgeschillen voorgesteld, die bij de Raad van State wordt ondergebracht. Staatssecretaris Knops noemt het een “tamelijk ingrijpende wijziging” die nader overleg met de Raad vergt.
Het amendement van Thijsen, parlementsvoorzitter van Aruba, en Tweede Kamerleden Van Dam (CDA), Van Raak (SP) en Bosman (VVD) werd ingediend tijdens de behandeling van het wetsvoorstel Rijkswet Koninkrijksgeschillen. Met het wetsvoorstel wordt uitvoering gegeven aan artikel 12a in het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Deze bepaling is bij de opheffing van de Nederlandse Antillen in 2010 in het Statuut opgenomen, en verplicht tot de invoering van een vorm van onafhankelijke conflictbeslechting bij geschillen tussen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Die geschillenregeling, waar al ruim zestig jaar over gesproken wordt, is nog steeds een heet hangijzer.
Meningsverschil
Dit komt vooral omdat Nederland enerzijds en Aruba, Curaçao en Sint Maarten anderzijds het maar niet eens konden worden over de precieze invulling van de geschillenregeling. Er zijn verschillende kwesties waar moeilijk overeenstemming over te bereiken was: de definitie van een geschil, de reikwijdte van de regeling, de bevoegde instantie voor het beslechten van het geschil en hoe bindend een uitspraak is. Aruba, Curaçao en Sint Maarten zagen en zien het liefst een geschilbeslechting in de vorm van een bindende uitspraak door de Hoge Raad, een in te stellen onafhankelijk Gemeenschappelijk Hof voor Geschillenbeslechting of een Hoog College van Staat. Maar Nederland ziet dat niet zitten.
Staatssecretaris Knops (Koninkrijksrelaties) stelde voor dat de Afdeling advisering van de Raad van State geschillen tussen Koninkrijkslanden gaat beoordelen. Die moet vervolgens een zwaarwegend advies geven. Daarop kwam van de kant van de Caribische landen kritiek.
Samenstelling nieuwe afdeling
Het amendement-Thijsen strekt ertoe een nieuwe afdeling bij de Raad van State in het leven te roepen, de Afdeling Koninkrijksgeschillen van de Raad van State van het Koninkrijk. Die afdeling zal belast moeten worden met de beoordeling van geschillen op grond van de Rijkswet. De wijziging beoogt te benadrukken dat beoordeling van Koninkrijksgeschillen iets anders is dan reguliere advisering. Verder wordt de Caribische inbreng vergroot. De samenstelling van de nieuwe afdeling valt grotendeels samen met die van de Afdeling advisering, maar expliciet is bepaald dat op grond van het Statuut benoemde staatsraden voor het Koninkrijk ook deel uitmaken van de nieuwe afdeling en dat drie extra staatsraden, een van elk land, in buitengewone dienst worden benoemd, op voorstel van de Caribische landen.
Tamelijk ingrijpend
“Het is niet niks om in dit stadium van het wetgevingsproces een dergelijke institutioneel toch tamelijk ingrijpende wijziging door te voeren”, reageerde staatssecretaris Knops op dit voorstel. “De Raad van State is daar in formele zin niet over gehoord, noch in het kader van de wetgevingsadvisering, noch als belanghebbende, want het ziet ook op de organisatie van de Raad van State.” Het amendement vergt volgens hem een flinke wijziging van de Wet op de Raad van State. Nader overleg, in ieder geval met de Raad van State, is volgens hem dan ook vereist.
Niet bindend
Om steun te krijgen van de Tweede Kamerleden heeft Thijsen een belangrijke voorwaarde moeten schrappen, namelijk dat de geschillenregeling bindend zou zijn voor alle landen inclusief Nederland. Nederland wil daar nog steeds niet aan.
