Minister Faber van Asielbeleid wil namens de nieuwe regering noodwetten gebruiken om de migratie naar Nederland te beperken. Eén van de belangrijkste maatregelen is het beëindigen van asielvergunningen voor onbepaalde tijd, evenals het beperken van gezinshereniging voor asielzoekers die al zijn toegelaten.
Om deze plannen doorgang te laten vinden, overweegt de regering een beroep te doen op een koninklijk besluit. Dat is vergelijkbaar met de noodwetten die tijdens de COVID-19-pandemie werden ingezet. Dit zou de regering in staat stellen om maatregelen te nemen die normaal parlementaire goedkeuring vereisen. De vraag is echter of er wel voldoende sprake is van een crisis of noodsituatie die het gebruik van dergelijke noodwetten rechtvaardigt.
De juridische haalbaarheid van deze noodwetten is behoorlijk onzeker. Zoals genoemd, rijst ten eerste de vraag of de huidige situatie met recht een ‘crisis’ genoemd kan worden. De regering heeft nog geen duidelijke onderbouwing gegeven over waarom de asielinstroom zo problematisch zou zijn dat het een noodtoestand rechtvaardigt. Daarnaast kan de invoering van noodwetten op gespannen voet staan met Europese regelgeving. De EU heeft namelijk strikte regels vastgesteld over hoe lidstaten dienen om te gaan met asielzoekers en migratie, met als doel een uniforme benadering binnen de Unie. Het eenzijdig aanpassen van nationale migratiewetten zou kunnen leiden tot een conflict met Europese regelgeving, zoals het Migratie- en Asielpact dat recent door de EU is aangenomen. Nederland zou dan ook willen pleiten voor een uitzonderingspositie op basis van de zogeheten ‘opt-out’-optie, maar het is nog maar zeer de vraag of dat gaat lukken.
Een ander belangrijk punt is de impact van deze maatregelen op de Nederlandse rechtsstaat. Noodwetten beperken doorgaans de democratische controlemechanismen, aangezien ze de regering in staat stellen om zonder parlementaire goedkeuring ingrijpende beslissingen te nemen. Zoals gezegd kan betwijfeld worden of migratie (op dit moment) een vergelijkbare situatie van urgentie is zoals bij de pandemie. Bovendien kan het beperken van asielrechten en gezinshereniging leiden tot schendingen van internationale mensenrechtenverdragen waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd.
Ook binnen de EU zou de invoering van deze noodwetten voor controverse kunnen zorgen. Niet alleen kan het leiden tot juridische procedures door de Europese Commissie, maar het kan ook een kettingreactie veroorzaken waarbij andere lidstaten ook hun eigen nationale uitzonderingen op Europese regelgeving gaan invoeren. Dit zou de eenheid binnen de EU in gevaar kunnen brengen. Het is dan ook afwachten hoe de nieuwe regering deze noodwetgeving gaat verantwoorden, maar het is in ieder geval duidelijk dat dit onderwerp nog veel juridische en politieke discussies zal losmaken.
