De waardering van de onderneming staat niet op zichzelf
Bij de waardering van een onderneming komen tal van technische vragen aan de orde. Deels subjectief van aard, deels hard en rekeningkundig van aard. Belangrijk om daarbij voor ogen te houden is dat de waardering niet op zichzelf staat maar onderdeel is van de financiële afwikkeling van een huwelijk in het geval van een echtscheiding. Het gaat om de redelijke verdeling van vermogen en toekomstige verdiensten, rekening houdend met tussen de echtelieden gemaakte afspraken.
Redelijk kan bijvoorbeeld betekenen dat de niet-ondernemende partner een relatief beperkt deel van het vermogen verkrijgt en een relatief hoge alimentatie ontvangt. Om zo de financieringslast voor de onderneming draaglijk te houden en de betaling van alimentatie (uit de verdiensten van de onderneming) op langere termijn mogelijk te maken. Hierbij is het zaak om de scheidende partijen vroeg bij de oplossing en totstandkoming van de waardering te betrekken met ruimte voor eigen inbreng. En daarvoor is het nuttig dat jurist en valuation expert gedurende het hele traject samen optrekken.
Waarde in het economisch verkeer
Bij een echtscheiding waarderen we vermogensbestanddelen in principe tegen de waarde in het economisch verkeer. Ergo: ‘de vermoedelijke prijs die bij verkoop door de meestbiedende koper zou worden betaald als de verkoop op de voor het vermogensbestanddeel gebruikelijke wijze en onder normale omstandigheden zou plaatsvinden en op de gebruikelijke wijze zou zijn voorbereid’. Het gaat dus niet om waarde maar om prijs. Een waarderingsdeskundige becijfert in de regel de economische waarde als de uitkomst van bijvoorbeeld de contante waarde van de toekomstige vrije geldstromen. Maar die geldstromen hebben een subjectief karakter. Meestal bepaalt de verkoper de waarde volgens zijn toekomstvisie. Die kan afwijken van de visie van de koper. Zeker bij echtscheidingen kan het lastig te bepalen zijn want er is vaak geen concreet verkoopvoornemen. Het is dus van belang kritisch te kijken naar de gehanteerde toekomstverwachtingen. De enige maatstaf zou moeten zijn: hoe kijkt een potentiële koper ertegenaan?
Nog meer om rekening mee te houden
Maar er spelen misschien nog meer aspecten. Zo kunnen er contractuele afspraken zijn met mede-eigenaren en/of aandeelhouders over een verplichte aanbieding tegen een vooraf overeengekomen prijs. In dat geval is de mogelijke economische waarde volstrekt niet relevant; de prijs staat in de aandeelhoudersovereenkomst. Maar het kan ook zijn dat het bedrijf slecht verkoopbaar is door verlies of hoge liquiditeitsdruk. Misschien zwermen er zelfs aasgieren boven zo’n onderneming die tegen een prikkie hun slag willen slaan. Wat is dan de juiste prijs in termen van de waarde in het economisch verkeer? In dat geval is de liquidatiewaarde wellicht passender. En er zijn meer zaken die de waarde kunnen beïnvloeden. Hoe zit het bijvoorbeeld met de levensvatbaarheid na verkoop als beide partners in de onderneming werken en één daarmee stopt? Of met eventuele, niet overdraagbare goodwill. In dat geval kan de waarde behoorlijk kelderen wanneer hij eruit stapt. Zijn we er dan? Nee, zeker niet. Er zijn omstandigheden mogelijk waarbij redelijkheid en billijkheid maken dat de rekenkundige waarde in het economisch verkeer maatschappelijk gezien als onaanvaardbaar wordt gezien. Bijvoorbeeld als een hoge waarde in het economisch verkeer zou leiden tot discontinuïteit van de onderneming – en dus verlies van banen. Dit kan gebeuren als een te hoge financieringslast ontstaat door de verdeling van het ondernemingsvermogen.
Peildatum
Het bepalen van de waarde is dus niet zo eenvoudig. Net zomin als het moment van die bepaling. Dit staat namelijk los van de datum waarop het verzoek voor de echtscheiding wordt ingediend en dit kan geruime tijd na het echtscheidingsverzoek liggen. En wat te doen wanneer de ondernemer onverantwoord grote risico’s neemt zonder zijn (ex-)echtgenoot daarover in te lichten? Daarnaast kan het voorkomen dat de ondernemer inzage weigert in de financiële positie van de zaak. In al die gevallen kan en mag de peildatum afwijken.
Samenwerking tussen jurist en valuation expert
Zoals gezegd: het is doorgaans al ingewikkeld genoeg om tot goede afspraken te komen na een scheiding. In het geval daar een onderneming bij betrokken is, wordt het zeker niet eenvoudiger. De kansen op een constructieve oplossing, waarbij iedereen verder kan met zijn of haar eigen leven, worden vergroot wanneer de scheidende echtelieden gedurende het hele traject begeleid worden door zowel een jurist als een valuation expert, die dan ook nog eens goed samenwerken. Valuation experts van Joanknecht gaan die samenwerking graag aan.
Deze blog is geschreven door Frank Driessen, forensic accountant en expert financieel onderzoek in het juridische speelveld bij Joanknecht.
