De nieuwe piketregeling zorgt voor praktische problemen. Er gelden nieuwe eisen voor advocaten, maar daar kan volgens hen soms moeilijk aan worden voldaan. De regeling is het gevolg van uitspraken van het Europese Hof en de Hoge Raad, die bepalen dat alle verdachten recht hebben op een consult met een raadsman vóór het politieverhoor. Mr. deed een rondgang langs een aantal betrokkenen.
Piketmeldingen worden, sinds de nieuwe regeling op 1 april in werking trad in de hofressorten Amsterdam, Arnhem en Den Haag, per sms aan advocaten gedaan. De advocaat moet binnen 30 minuten na de melding op de beveiligde website van de piketcentrale inloggen door een code in te voeren waarna de benodigde informatie wordt verstrekt. Volgens Job Knoester, advocaat bij Nolet Advocaten in Den Haag en weblogger voor mr-online.nl is het ‘uiterst onredelijk’ dat dit van advocaten wordt verwacht. Knoester schrijft in zijn weblog ‘Nieuwe piketregeling is een drama’ van 9 april: “Er zijn al gevallen bekend van advocaten die een sms te laat ontvingen. Kennelijk stuurt niet iedere provider altijd een bericht meteen door. Een advocaat die binnen een kwartier na ontvangst van de sms inlogde was te laat, omdat de piketcentrale de sms langer geleden had verstuurd. De advocaat was de zaak kwijt en de verdachte kreeg niet zijn voorkeursadvocaat.”
Lex Cornelisse, advocaat bij B&C Melissen van Donselaar in Apeldoorn, beaamt dit: “Dertig minuten is veel te kort om te kunnen reageren. Als je in een bespreking zit, kun je gewoon niets doen. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat je de hele dag vrij moet houden om op tijd te kunnen reageren? Overigens wordt er dus vanuit gegaan dat elke advocaat internet op zijn mobiele telefoon heeft. Dat iedereen op zijn computer een internetaansluiting heeft, is tegenwoordig vanzelfsprekend. Naar mijn mening mag echter niet worden verwacht dat allerlei kosten worden gemaakt zoals het aanschaffen van mobiele telefoons met internetmogelijkheden.” Bij Cornelisse is het al een keer misgegaan. “Ik reageerde op een piketmelding per sms, maar vervolgens gebeurde er niets. Het bleek toen onmogelijk te zijn om met de piketcentrale hierover telefonisch contact op te nemen. Uiteindelijk ben ik er samen met de politie toch uitgekomen, maar ideaal is anders.”
Veel startproblemen
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), die betrokken was bij het opstellen van de nieuwe regels, erkent dat er nog veel aanloopproblemen zijn. Yvonne Wiggers, voorlichter van de Orde, vertelt dat er behoorlijk wat klachten van advocaten, de piketcentrale en van de Raad voor Rechtsbijstand zijn binnengekomen. Waar het gaat om het inschakelen van voorkeursadvocaten is de regeling intussen aangepast. In plaats van een piketmelding per sms worden de voorkeursadvocaten gebeld door de piketcentrale. Lukt het de centrale niet om contact te leggen binnen 20 minuten dan wordt alsnog een piketadvocaat ingeschakeld. Wiggers: “We zijn op dit moment druk bezig met het vinden van gepaste oplossingen. We moeten kijken wat in de praktijk het beste werkt en hoe dit technisch gezien kan worden gerealiseerd. Inmiddels is ook afgesproken dat de responstijd op piketmeldingen per sms wordt verlengd tot 45 minuten, omdat gebleken is dat een sms soms wel 15 minuten bij de provider kan blijven hangen. Hier hadden wij in eerste instantie geen rekening mee gehouden.”
De voorlichter wijst op nog een ander probleem. “De pikettijd is vervroegd naar 7.00 ’s ochtends. We hebben klachten ontvangen over dat sommige politiebureaus niet voor 9.00 open zijn waardoor het voor die advocaten onmogelijk was om de verdachte (op tijd) te bezoeken. De politie zal dit onder de aandacht van alle bureaus brengen.”
De piketadvocaten moeten van tevoren een achterwacht regelen voor gevallen waarin zij het consult zelf niet kunnen verlenen, bijvoorbeeld bij meerdere meldingen tegelijkertijd. Maar dat is volgens David Vrijbergen (advocaat bij JPR in Groenlo) lastig te regelen. “Vind maar eens een advocaat die de hele dag vrij blokt, omdat jij die dag piketdienst hebt en hij mogelijk moet bijspringen. Waarbij als beloning hiervoor deze nobele collega een vergoeding zal ontvangen van welgeteld 0,75 punt (omgerekend circa 80 euro).”
Een andere piketregel is dat een advocaat een waarnemer mag regelen voor maximaal vier uur. Voor advocaten die langer niet beschikbaar zijn bijvoorbeeld door een langdurige zitting of een bezoek in een tbs-kliniek kan dat problemen opleveren. Ook het herroepen van de waarneming zorgt voor de nodige frustratie. Advocaat Knoester in zijn weblog: “Het afmelden van mijn waarnemer bleek niet te kunnen. De medewerkers van de piketcentrale hadden overigens ook geen idee hoe dat dan wel zou moeten en wie het wel wist, wisten ze ook niet.” De NOvA-voorlichter meldt dat geautomatiseerd herroepen (via sms) inderdaad (nog) niet mogelijk is, maar dat de advocaten hierover altijd telefonisch contact kunnen opnemen met de piketcentrale. Herman Schilperoort, Hoofd Staf en directiesecretaris van de Raad voor Rechtsbijstand (RVR) in Utrecht, wijst er op dat als advocaten piketdienst hebben zij ook echt beschikbaar moeten zijn. “Je kunt dan gewoon geen langdurige tbs-bezoeken inplannen. Daarnaast kun je meestal van tevoren inschatten of een zitting lang gaat duren. De advocaat moet dan sowieso een waarnemer inschakelen en als hij verwacht dat de zitting langer dan vier uur zal duren, zal hij met een collega van dienst moeten ruilen.” Knoester vindt het logisch dat een advocaat geen lange bezoeken kunt inplannen als hij dienst heeft, maar het gaat hem om de voorkeursmeldingen. “De verdachte wil dan een advocaat die hij vertrouwt. Het is dan raar dat je je niet langer dan vier uur kunt laten vervangen door een kantoorgenoot.”
Tijdig bezoek niet haalbaar
“Op tijd reageren is belangrijk, maar op tijd komen is nog veel belangrijker”, aldus advocaat Vrijbergen. Van een raadsman wordt verwacht dat hij binnen twee uur na de melding op het politiebureau verschijnt. Volgens sommigen een soms onmogelijke opgave. Vrijbergen: “Tot tweemaal toe kreeg ik pas ruim een half uur na de door de politie gedane melding een sms van de piketcentrale. Mocht ik dan vervolgens inderdaad pas na bijna 45 minuten (de aangepaste responstijd) hierop reageren, dan heb ik nog wel geteld 45 minuten om op het politiebureau waar de verdachte zit te komen. Indien alle verdachten op hetzelfde bureau zitten is het misschien nog wel mogelijk om in dit korte tijdsbestek op de juiste plaats aan te komen. Met de nieuwe regeling zitten de verdachten (in ons arrondissement, Zutphen) echter over diverse bureaus verspreid. Onmogelijk dus om op tijd te komen, al helemaal als je twee meldingen tegelijk krijgt voor twee verdachten die zich op dat moment circa 35 kilometer van elkaar bevinden. Probeer dat klusje maar eens in 45 minuten te klaren.”
In een klachtenbrief gericht aan de Raad voor Rechtsbijstand schrijft Job Knoester dat de ‘twee-uursregel’ moet worden aangepast. Het is volgens hem verstandig dat binnen twee uur contact wordt gelegd waarbij lijfelijk contact de voorkeur verdient, maar als dit onmogelijk is, zouden verdachte en advocaat in staat moeten worden gesteld telefonisch contact met elkaar te krijgen. Op die wijze wordt dan toch een consult verstrekt.
Volgens Schilperoort is het echt belangrijk dat scherpe regels worden gesteld, zodat zeker is dat de verdachte de mogelijkheid heeft om voor het verhoor met een advocaat te overleggen. “Bij het opzetten van dit systeem door de Orde, de RVR, de politie, het Openbaar Ministerie en het ministerie van Justitie is een aantal keuzes gemaakt. Eén daarvan is de twee-uurstermijn waarop de rest van de regels is afgestemd. We moeten niet alleen rekening houden met de belangen van advocaten, maar juist en vooral met die van verdachten. Zij moeten tijdig een raadsman kunnen raadplegen. Na die twee uur mag de verdachte immers al door de politie worden verhoord. Strikte regels zijn daarom noodzakelijk. We hebben nu voor lijfelijk contact gekozen, maar ik sluit niet uit dat een ‘teleconsult’ onderwerp van discussie wordt. Overigens wordt op dit moment met experimenten in Utrecht en Rotterdam bekeken of en onder welke voorwaarden het effectief is advocaten op het politiebureau te stationeren.”
