Overheidsjuristen zijn zowel jurist als ambtenaar. Als jurist zijn ze bezig, aldus promovendus Wierenga, met het proces van rechtsvinding. Als ambtenaar proberen ze daar ook iets mee te doen. Via observatie, interviews en een enquête verzamelde hij informatie hoe bijna vijfhonderd Nederlandse overheidsjuristen die dubbele opdracht invullen. Wierenga keek daarbij naar het professioneel handelen, de (zelf)-gedefinieerde werksituatie en de beroepsopvatting van overheidsjuristen.
Onder spanning
Duidelijk is dat overheidsjuristen een rol spelen in het vormgeven van de verhouding tussen recht en overheid. Die verhouding staat regelmatig onder spanning, zoals in de toeslagenaffaire, de PAS- en de Urgenda-uitspraak. Tegen die achtergrond verrichte Wierenga zijn onderzoek, dat resulteerde in het proefschrift De rol van overheidsjuristen. Een empirische studie naar de invulling van de professionele rol door overheidsjuristen. Wierenga promoveert 21 april aan Tilburg University. Het proefschrift bevat drie praktische lessen om overheidsjuristen als beroepsgroep reflectiever te maken en hun aanpassingsvermogen te versterken.
Rolinvullingen
Wierenga, juridisch adviseur en onderzoeker bij Berenschot, laat zien dat er voor overheidsjuristen vier ideaaltypische rolinvullingen zijn. Dat zijn het beïnvloeden van beleids- en besluitvorming, het bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke opgaven, het maximeren van de juridische kwaliteit en het laveren tussen rechter en bestuur. In de praktijk lukt het overheidsjuristen echter ‘in wisselende mate’ in om deze verschillende rolinvullingen waar te maken. Zo slagen ze er volgens Wierenga goed in om tot juridische advisering van voldoende kwaliteit te komen, maar niet om te bewerkstelligen dat het daaraan gekoppelde overheidshandelen ook van voldoende juridische kwaliteit is. In hoeverre overheidsjuristen hiervoor verantwoordelijk zijn, is voor hen de belangrijkste beroepsethische vraag.
Dynamiek
Daarnaast blijkt dat overheidsjuristen beter worden betaald wanneer ze meer doen dan het geven van juridisch advies. Wanneer een overheidsjurist daar tijd en ruimte voor weet vrij te spelen, ontstaat er een dynamiek voor beïnvloeding van beleids- en besluitvorming en het realiseren van maatschappelijke opgaven, ofwel: het daadwerkelijk verbinden van recht en overheid. Bezwaarjuristen en procederende overheidsjuristen kennen overigens een meer gereguleerde rolinvulling, waardoor zij met andere dynamieken te maken hebben.
