Al jaren is sprake van krapte op de juridische arbeidsmarkt, waardoor recruitmentbureaus en HR-medewerkers van advocaten/notariskantoren zich hard moeten inspannen om het personeelsbestand op orde te houden. Jonge krachten zijn steeds moeilijker te vinden en worden steeds duurder. Meer ervaren advocaten vertrekken vaker naar het bedrijfsleven. Hoe daarmee om te gaan?
Gegroeid
Joyce Toeset-Baltus is senior recruiter bij Robert Walters, het Britse beursgenoteerde recruitmentbureau dat drie kantoren in Nederland heeft. Zij bevestigt dat de vraag naar advocaten het laatste jaar verder is toegenomen, en het aanbod niet. Dat maakt ze op uit onderzoeken en data over de ontwikkelingen: “In brede zin is de Nederlandse juridische arbeidsmarkt weer enorm gegroeid qua aantal fte’s, zowel in de advocatuur als in het bedrijfsleven en bij de overheid. Het zwaartepunt ligt bij de enorme groei van inhouse posities. Er komen steeds meer juridische functies bij. Dat is al twintig jaar aan de gang, maar het gaat nu wel heel rap.”
Die groei is er volgens de recruiter ook omdat ‘legal’ steeds meer een business partner aan het worden is: “Het gaat niet meer alleen om het oplossen van problemen, of het zijn van een ‘nee-loket’. We zien dat juristen steeds eerder in een bedrijfsstrategisch proces of vraagstuk worden betrokken, bijvoorbeeld doordat men wordt gevraagd om in projectgroepen plaats te nemen.”
Flink prijskaartje
Ook Remco Feuth van search- en strategiebureau Voxius ziet hoe de arbeidsmarkt voor juristen met toenemende krapte te maken heeft: “De vraag in de beroepsgroep groeit inderdaad nog steeds. Het klopt dat er steeds meer ondernemingen zijn die een juridische afdeling optuigen. De hele juridische wereld lijkt ook daardoor op zoek te zijn naar relatief jonge juristen, met rond de acht jaar ervaring. Maar die zijn niet zo makkelijk te vinden, omdat het een kleine groep is, met een flink prijskaartje. Ook is het een groep die een ander idee heeft dan eerdere generaties over hoe haar work-life balance eruit moet zien. Zij willen vaak hybride werken, en niet meer die tachtig uur per week.”
Hoewel Feuth vaststelt dat de advocatuur over het algemeen een behoudende sector is, ziet hij daar wel een nieuw soort werkomgeving ontstaan, waarin meer beantwoord wordt aan de vraag van jonge medewerkers: “Er zijn steeds meer spin-offs of nichekantoren die zo’n andere work-life balance bieden. Waarbij medewerkers wel met dezelfde juridische inhoud en het niveau van werken te maken hebben, maar waar er niet meer van je verwacht wordt dat je altijd maar aanstaat. Dat zijn vaak nieuwe kantoren, van mensen die zelf hebben vastgesteld dat je ook met een tandje minder zeer succesvol kunt zijn, en die dat zelf zijn gaan organiseren. Omdat ze dat in de setting van de grotere kantoren nog niet hebben gevonden.”
Skills
Juridische functies worden wel steeds leuker en afwisselender, vertellen de recruiters. Toeset-Baltus: “Er worden meer skills gevraagd. Advocaten die naar bedrijven overstappen bijvoorbeeld moeten meer visie ontwikkelen op de bedrijfsstrategie, en op economische vraagstukken. Het komt ook door de toenemende wet- en regelgeving vanuit Europa, en ook in ons eigen land, als het bijvoorbeeld gaat om ESG en compliance. Organisaties moeten daar steeds meer mee aan de slag, met als gevolg dat die juridische markt maar blijft groeien.”
Ook Feuth heeft de functie van jurist in het bedrijfsleven de afgelopen jaren belangrijker zien worden: “De rol van de bedrijfsjurist is veranderd. Vroeger was je staf en stond je ergens buiten het organogram, als je er al op stond. Tegenwoordig ben je serieus bedrijfsonderdeel van de hele keten in het bedrijf. Als juridische afdeling ben je belangrijk. Niet alleen maar juridisch, maar heel breed risk-georiënteerd.”
Salarissen
Het gebrek aan kandidaten voor juridische jobs heeft wel als effect dat er een significante toename is in de salarissen op junior en mid-level niveau. Toeset-Baltus: “De gemiddelde prijsstijging daarvan is de laatste twee jaar tussende vijftien en twintig procent geweest. Dat betekent dat het verschil tussen iemand met zes of met tien jaar ervaring vrijwel nihil is. Degene met de minste ervaring moet je nu een ton per jaar betalen. Dat is meer dan degenen in de bestaande laag van juristen op juridische afdelingen. Voor een bedrijf is dat tricky business, om nieuwe mensen meer te betalen dan het personeel dat al in dienst is. Dan haal je het eigen salarishuis omver.”
Disbalans
Toeset-Baltus stelt vast dat er een disbalans is in vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, omdat er aan de top van de piramide weinig beweging is: “Het gros van het topsegment op de arbeidsmarkt zit vaak al wat langer op posities, heeft veel zien gebeuren binnen een organisatie, en staat vaak wel open voor wat nieuws.” Maar op dit niveau ligt volgens haar ook het probleem: “Helaas draait deze carrousel niet. Er zijn maar heel weinig general counsel- of head of legal-posities vacant. Het afgelopen jaar nog minder dan ooit.”
Tegelijkertijd ziet Toeset-Baltus wel drie generaties opteren voor de eindverantwoordelijke rollen: “Dat is om te beginnen de huidige generatie van leiders, en dan de tweede of derde man of vrouw die zit te wachten tot er nou eens iemand met pensioen gaat. En daarnaast heb je de jongere generatie van tussen de 35 en 45, juristen die zich qua visie en technieken sneller hebben ontwikkeld, en ook een plek aan de ‘C-tafel’ (de laag van CEO, CFO, COO en dergelijke, red.)willen hebben.
Veel van hen gaan bij gebrek aan vrijkomende posities aan de slag als interim-kracht in het bedrijfsleven: “Omdat het aan de top stokt kiezen ze die route, omdat ze zich toch willen blijven ontwikkelen. Ook omdat ze niet per se de ambitie hebben om partner te worden bij een kantoor. Bedrijven vinden het fijn om die mensen op mid-level niveau in te lijven. Het is een jonge en frisse doelgroep om toe te voegen aan je legal-team. Ze zijn flexibel genoeg om zich snel nieuwe materie eigen te maken.”
Gevolg van deze ontwikkeling is volgens Toeset-Baltus dat er op dat mid-level meer banen zijn dan kandidaten. Ook omdat de universiteiten niet meer mensen die Nederlands recht hebben gedaan hebben afgeleverd. “De probleemstelling bestaat uit verschillende factoren. Wat dat betreft zitten we in een ‘perfect storm’. Mijn advies aan de opkomende generatie is daarom ook: ga rechten studeren!”
Jonge aanwas
Jessie Liebregts is HR-manager van Holla legal & tax. Een middelgroot kantoor met 95 advocaten dat zijn roots heeft onder de rivieren. Naast kantoren in Den Bosch en Eindhoven heeft Holla sinds vijf jaar ook een vestiging in Utrecht. Liebregts geeft aan dat haar kantoor veel contacten heeft met de rechtenfaculteiten en studieverenigingen in de verschillende regio’s. “Daardoor verloopt de aanwas van jonge advocaten bij ons goed.”
De uitdaging ligt volgens Liebregts bij alle advocatenkantoren in Nederland inderdaad meer bij de medior en senior-laag: “Hoewel we niet veel uitstroom hebben, zijn er wel een aantal ervaren mensen vertrokken. Die zijn vooral naar het bedrijfsleven gegaan. Het zijn juristen met vijf à zes jaar ervaring, die andere keuzes maken, ook in hun privéleven. Ze vragen zich af of ze hun uren wel op dezelfde manier willen blijven invullen.”
Liebregts vertelt dat het profiel van Holla er voor zorgt dat ervaren advocaten het kantoor blijven vinden: “Bij ons is het minder een urenfabriek en is er minder hiërarchie dan bijvoorbeeld aan de Zuidas. Daarbij hebben we gezien onze drie vestigingen een duidelijk regionaal voordeel. Mensen die liever dicht bij huis werken, of uit de Randstad weer terugkeren naar waar ze zijn opgegroeid, gaan graag bij ons aan de slag. Voor hen zijn we echt een interessant kantoor.”
Clichébeeld
Erwin Saelens is directeur van het HR-team bij de Amsterdamse vestiging van het internationale kantoor CMS. Uit zijn verhaal blijkt dat ook CMS volop bezig is met het tegemoetkomen aan de wensen van potentiële medewerkers, ook als het gaat om de nieuwe generatie. Saelens vertelt dat CMS onlangs een nieuwe arbeidsmarktcampagne is gestart, die inspeelt op een bepaald beeld van de Zuidas dat het kantoor niet herkent: “Er zijn veel juridische talenten die denken misschien te vriendelijk te zijn of te vrijgevochten om aan de competitieve Zuidas te gaan werken. Maar wij laten juist zien dat ze bij ons zichzelf kunnen zijn en de ruimte krijgen om hun eigen identiteit te ontwikkelen. Dat doen we door goed te kijken naar hoe ze zich ontwikkelen, ze snel verantwoordelijkheid te geven en ze bijvoorbeeld mee te laten gaan naar een cliënt. Bij ons is het ook al gebruikelijk dat een fulltime medewerker twee dagen thuis mag werken en drie dagen op kantoor en als de behoefte anders is, passen we daar een mouw aan.”
De afgelopen twee jaar heeft CMS een groei van twintig procent in het aantal juristen gerealiseerd. Naast jong talent kiezen ook ervaren krachten voor CMS. Saelens: “Wij hebben in onze groeistrategie duidelijke proposities, waardoor men geen aarzeling heeft om in te stappen. Ervaren advocaten krijgen de ruimte om daadwerkelijk een praktijk verder uit te bouwen, en dat lokt ze aan. Daarbij vinden zij-instromers het internationale aspect van het werken bij ons kantoor aantrekkelijk.”
Artificial intelligence
Het juridische werk wordt steeds meer ondersteund door tech- en AI-gereedschap. Hoe zal dit het werk van juristen gaan beïnvloeden? Zal het de vraag naar hen doen afnemen? Remco Feuth van Voxius vindt het lastig om te beoordelen. Hij ziet in ieder geval dat de advocatuur AI aan het omarmen is. “Vooral de grote kantoren nemen het initiatief, omdat zij ook de financiële slagkracht hebben om dat te doen. Het zal er in ieder geval toe leiden dat relatief ‘standaard’ juridische vragen met veel minder declarabele uren kunnen worden beantwoord. Maar waar vraagstukken ingewikkelder worden, of je niet honderd procent zeker bent, gaat nog steeds om mensenwerk. Dan gaat het erom academische kennis te matchen met de specifieke situatie bij een cliënt. Juridisch redeneren in een omgeving met een bepaalde risk appetite kunnen de systemen nog niet. Maar dat AI waarde gaat toevoegen, dat lijkt me duidelijk.”
Snap-snelheid
Erwin Saelens van CMS kan vanuit het perspectief van zo’n groter kantoor spreken. Hij bevestigt het nut van AI-gebruik door advocaten: “We zien de eerste bewijzen hiervan. Juridisch onderzoek verloopt sneller met onze AI-applicatie Harvey. We zien dat hier veel gebruik van wordt gemaakt. Hoewel de menselijke component natuurlijk niet weg te denken valt, is het steeds meer een samenspel. Voor ons is het ook van belang om aan medewerkers te laten zien dat we die ontwikkeling met AI belangrijk vinden en erin investeren.”
Toeset-Baltus van Robert Walters ziet als het gaat om AI een rol voor de jongere generatie weggelegd: “Zij hebben natuurlijk een hoge ‘snap-snelheid’ als het gaat om nieuwe technieken en data.” Daarentegen moet de huidige jurist volgens haar ook steeds meer afweten van economie, strategie en bedrijfsprocessen. “En dat haal je niet uit de computer. Een lastige mededingingsrechtelijke kwestie is toch iets heel anders. Daarin moet een mens de advisering doen. AI gaat niet de advocaat of bedrijfsjurist vervangen, maar je zult er wel mensuren door kunnen vrijmaken. Hoewel het de toename van het aantal juridische vraagstukken niet zal kunnen ondervangen. Het kan misschien wel helpen om meer stabiliteit in het werk te krijgen en burn-outs te voorkomen.”
Ambigu
Hoe ziet 2025 eruit voor de jurist die zijn plekje op de arbeidsmarkt wil veroveren, en bureaus en kantoren die moeten werven? Feuth verwacht dat de arbeidsmarkt aanhoudend krap blijft, voor zowel vast als interim. “Daar komt bij dat de wereld om ons heen volatieler, onzekerder, complexer en meer ambigu is. Dat betekent eigenlijk nooit minder werk voor juristen, maar meer.”
Feuths voorspelling over de jurist van de toekomst: “Zij die de kloof tussen juridische kennis en de strategie van het bedrijf of de cliënt kunnen overbruggen, kunnen echt het verschil maken. Dat maakt de rol van de inhouse jurist of de advocaat steeds waardevoller. Uitstekende juridische expertise blijft natuurlijk vanzelfsprekend, maar vaardigheden zoals projectmanagement, data-analyse en tech-savviness maken je nog interessanter voor werkgevers en opdrachtgevers. Door technologie te omarmen en andere vaardigheden verder te ontwikkelen blijf je vooroplopen.”
