Recht van de zee op Groenland

Delen:

De vlucht vanuit Kopenhagen van Air Greenland landt in de ochtend van zaterdag op het vliegveld van Kangerlussuaq. Niet veel meer dan een vertrekhal aan het einde van een fjord die diep de kust van West-Groenland insnijdt. Van hier is het nog een vlucht van een klein uur naar de Groenlandse hoofdstad Nuuk, waar alleen kleine vliegtuigen, zoals onze Dash-8 met ongeveer 30 passagiers, kunnen landen. Nog een kans om de kust van Groenland met zijn in de fjorden uitstromende gletsjers te verkennen. Door de laaghangende bewolking is echter weinig te zien. Wij, Fred Soons, Erik Molenaar en Alex Oude Elferink van het Netherlands Institute for the Law of the Sea, van Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht, zijn naar Nuuk gekomen om een cursus internationaal recht van de zee te verzorgen voor een vijftiental ambtenaren van de Groenlandse overheid, een paar studenten, advocaten en vertegenwoordigers van Nunaoil, de nationale oliemaatschappij, die samenwerkt met internationale bedrijven op zoek naar olie en gas voor de kust van Groenland. Sinds 2009 heeft Groenland een grote mate van autonomie van de centrale overheid in Denemarken, en de Groenlandse overheid is ook verantwoordelijk voor het beheer van de zeeën die het eiland omspoelen. Tot 12 zeemijl, ongeveer 22 kilometer, heeft de kuststaat vrijwel dezelfde bevoegdheden als op land. Groenland claimt dan weer slechts een territoriale zee van 3 zeemijl, en zou zijn rechten dus nog uit kunnen breiden. Voorbij de territoriale zee heeft Groenland, zoals alle kuststaten, onder andere rechten voor de visserij en de winning van olie en gas. Dit gebied is in ieder geval tot 200 zeemijl uit de kust, en sommige landen, waaronder Groenland, hebben ook exclusieve rechten voor olie en gas in gebieden voorbij 200 zeemijl.

De middag van onze aankomst gaan we op verkenning in Nuuk, dat vroeger bekend was onder de Deense naam Godthåb. Het is een stadje met ongeveer 16.000 inwoners, maar omdat de regering er is gevestigd, is er meer te doen dan de in meeste plaatsen van vergelijkbare grootte. Naast het hypermoderne Cultureel centrum is het nieuwe regeringscentrum in aanbouw. In het historische haventje staat een standbeeld van Hans Egede, een Deense dominee, die de eerst helft van de 18de eeuw naar Groenland reisde. Zijn komst was het startsein van de Deense kolonisatie. Ook nu zijn de Denen nog aanwezig. Veel ambtenaren zijn Deens, en ook in de cursus vormen zij de meerderheid. In de haven zien we ook onze eerste ijsberg van dichtbij, niet veel groter dan een koelkast. De zondag voordat de cursus begint zullen we de fjord Nuup Kangerlua waaraan Nuuk ligt invaren naar de gletsjer die de bron vormt van de ijsbergen die we af en toe in Nuuk zien langskomen. Een van de gletsjers die vanaf de drie kilometer dikke ijskap, die het grootste gedeelte van Groenland bedekt, in zee stromen. Kilometers van de gletsjer is onze boot, waarop 12 mensen meekunnen, volledig omringd door ijsbergen en gaan we niet verder om te voorkomen dat we ingesloten worden. Voordat we terugvaren lunchen we in het ijs en in de stilte horen we af en toe een ijsberg met geraas uiteenvallen of kantelen. Op de terugweg spotten we nog een bultrugwalvis en een zeearend.

Maandag begint de cursus in de aula van de Universiteit van Groenland. Een aantal moderne gebouwen die met hout zijn bekleed en daardoor wonderwel passen in het boomloze, rotsachtige landschap. De eerste drie modules van de cursus verzorgen we een algemene inleiding in het internationaal publiekrecht en het recht van de zee. We leggen uit hoe Staten, die de belangrijkste rechtspersonen zijn in dit rechtsgebied, vorm hebben gegeven aan het recht van de zee, en wat de belangrijkste rechtsbronnen zijn. Daarnaast leggen we onder andere het algemene regime van kustzones uit. Welke rechten en verplichtingen heeft de kuststaat en welk gebruik kunnen andere Staten van deze zones maken. Bij dit laatste gaat het vooral om scheepvaart, waarbij het belangrijk is om een goede balans te vinden tussen het belang van internationale scheepvaart en de bescherming van het zeemilieu en de natuurlijke hulpbronnen waar de kuststaat belang bij heeft. Vertegenwoordigers van het ministerie van milieu zijn onder meer geïnteresseerd in de vraag welke verplichtingen Groenland op kan leggen aan cruiseschepen die langs de kusten van Groenland varen. Het barre poolklimaat vereist striktere regulering van scheepvaart dan in de meeste andere gebieden, en het recht van de zee geeft kuststaten meer mogelijkheden om eenzijdig regels vast te stellen dan in het algemeen het geval is. Na de algemene inleiding geven we vanaf dinsdagmiddag een aantal modules over specifieke onderwerpen. Onder andere scheepvaart, geschillenbeslechting, visserij, en zeegrensafbakening tussen buurlanden komen aan de orde. Waar mogelijk gaan we in op de situatie van Groenland en van tijd tot tijd levert dit een interessante discussie op, waarbij we meer te weten komen over vragen waarmee Groenland zich geconfronteerd ziet. Vrijdag sluiten we af met een college over de ontwikkeling van het regionale regime voor het Noordpoolgebied. De verwachting is dat het Noordpoolgebied over enige decennia in ieder geval in de zomer ijsvrij zal zijn. De nieuwe mogelijkheden om grondstoffen te winnen en het openen van scheepvaartroutes tussen Europa, Noord Amerika en het Verre Oosten vragen om nadere regulering. Naast de kuststaten, waaronder Groenland, proberen ook de Europese Unie en China een voet tussen de deur te krijgen.

Vrijdagmiddag is onze terugvlucht via Reykjavik. De ijskap is aan het zicht onttrokken door de bewolking, maar wanneer we Groenland via het oosten bijna verlaten hebben zien we door de wolken nog net flarden van het zeeijs dat zich hier tot ver in de zomer voor de kust ophoopt. Een indrukwekkend gezicht en een goede herinnering waarom het Noordpoolgebied soms vraagt om afwijkende rechtsregels. In Reykjavik dineren we met Tomas Heidar, de juridische adviseur van het IJslandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij is net terug uit New York, waar hij heeft deelgenomen aan een aantal bijeenkomsten in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties. Een mooie gelegenheid om van gedachten te wisselen over de laatste ontwikkelingen op ons vakgebied. Zaterdag terug naar Nederland. Op Keflavik, het vliegveld van Reykjavik, evalueren we de cursus. Vooral de interactie met de deelnemers maakte het de moeite waard en heeft een goede basis gelegd voor verdere samenwerking.

Alex Oude Elferink – Netherlands Institute for the Law of the Sea, van Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht; a.oudeelferink@uu.nl

P1050649-514

Erik Molenaar, Alex Oude Elferink en Fred Soons tussen het ijs in de fjord Nuup Kangerlua

P1050747-514

De ingang van het hoofdgebouw van de Universiteit van Groenland

P1050523-514

Gebouwen aan het historische haventje van Nuuk met op de achtergrond een standbeeld van Hans Egede

P1000334-514

Uitzicht op Nuuk vanaf de top van Ukkusissat (Store Malene) beklommen na een dag cursus

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven