De doelen van de Wet Herziening Gerechtelijke Kaart, waardoor het aantal gerechten in 2013 werd verminderd om efficiënter werken mogelijk te maken, zijn maar deels gehaald. Dat concludeert de Commissie Herziening Gerechtelijke Kaart die de effecten van de nieuwe wet onderzocht in opdracht van de regering.
Tempoverschillen
Op het gebied van de bedrijfsvoering en het verwerven van specialistische kennis en deskundigheid ziet de commissie verbeteringen, maar dat geldt onvoldoende voor de slagkracht van de gerechtsbesturen. “Gevarieerd, met veel tempoverschillen,” in de woorden van commissievoorzitter Henk Kummeling. Ook in de samenwerking binnen de strafrechtketen is nauwelijks vooruitgang geboekt, en evenmin is de Rechtspraak erin geslaagd de doorlooptijden terug te brengen. Vandaag werd door berichtgeving in De Gelderlander bekend dat het Gerechtshof Arnhem-Nijmegen kampt met forse achterstanden. Zo’n vijfduizend strafzaken wachten nog op behandeling in hoger beroep. Raadsheren van het Gerechtshof Amsterdam springen nu bij om de achterstanden weg te werken.
Verstekpercentages
Een ander kritiekpunt is dat de gerechtsbesturen, de Raad voor de rechtspraak, en het ministerie van Justitie en Veiligheid signalen over (on)toegankelijkheid van rechtspraak onvoldoende met elkaar hebben gedeeld. De commissie zegt dat sluiting van kantongerechten heeft geleid tot hogere verstekpercentages.
Schaalvergroting
“We kunnen stellen dat de doelen beperkt zijn gerealiseerd,” vatte Kummeling samen. Hij schrijft dat onder meer toe aan het complexe reorganisatieproces, waarin medewerkers van sommige rechtbanken vasthielden aan hun eigen werkwijze. “Schaalvergroting heeft geen zin als iedereen zijn werk op dezelfde manier blijft doen,” betoogde Kummeling. “Maar binnen de gerechten ziet men nu gelukkig in dat er werk aan de winkel is. Er was veel weerstand, maar nu wil men stappen zetten.”
Meer tijd
Een van de aanbevelingen van de commissie luidt dat de Rechtspraak de tijd moet krijgen om de benodigde werkprocessen onder de knie te krijgen. Hoeveel tijd daar nog voor nodig is, kon Kummeling niet zeggen. “Ik ben geen Nostradamus, en de andere commissieleden ook niet.”
Geen nieuwe reorganisaties
Hij drukte de Rechtspraak en de politiek ook op het hart: “Voer even geen nieuwe reorganisaties in.” Complicerende factor was dat tegelijk met de herziening van de gerechtelijke kaart ook de digitalisering van rechtspraak werd ingevoerd. Andere aanbevelingen van de commissie: zorg voor meer middenmanagement om de slagkracht te verhogen en doe onderzoek naar hoge verstekpercentages.
Fysieke nabijheid
In een eerste reactie op het onderzoek zei minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) dat mensen de fysieke nabijheid van rechtbanken waarderen. Zo leek hij een voorschot te nemen op zijn uitgebreide beleidsreactie komend voorjaar.
Energie
Voorzitter Frits Bakker van de Raad voor de rechtspraak zei niet verrast te zijn door de resultaten van het onderzoek. “In fusieprocessen gaat veel energie zitten.” Het is volgens Bakker nu zaak dat de Rechtspraak aan de slag gaat met voorstellen van de commissie.
Door de Wet Gerechtelijke Kaart werd het aantal rechtbanken teruggebracht tot elf. Er bleven vier gerechtshoven over. Bij Openbaar Ministerie kwamen er tien arrondissementsparketten en één ressortsparket. De Commissie Herziening Gerechtelijke Kaart bestaat naast Kummeling uit Dineke de Groot (raadsheer Hoge Raad en hoogleraar civiele rechtspleging VU), Joan de Wijckerslooth de Weerdesteyn (voormalig voorzitter van het College van procureurs-generaal), Mirko Noordergraaf (hoogleraar bestuurs- en organisatiewetenschap Universiteit Utrecht) en Milo Schoenmaker (burgemeester van Gouda).