Een rechter van de rechtbank Midden-Nederland vond dat ze te veel moest afdragen aan haar werkgever voor het woon-werkverkeer voor eerste klas treinreizen. Daarover procedeerde ze – twee keer – bij de hoogste ambtenarenrechter. Maakte het rechtbankbestuur zich schuldig aan ongerechtvaardigde verrijking?
De betreffende rechter maakt gebruik van de Mobiliteitskaart, die de rechterlijke macht op 1 juni 2014 heeft ingevoerd. De rechtbank Midden-Nederland betaalt als werkgever de reiskosten aan de verstrekker van de Mobiliteitskaart (Shuttel). Standaard betreft dit treinreizen tweede klas. Indien een rechterlijk ambtenaar eerste klas wil reizen, dient hij de Mobiliteitskaart op te waarderen. De rechtbank brengt hem vervolgens een (forfaitair) bedrag in rekening ter grootte van het prijsverschil tussen een jaartrajectkaart tweede klas en een jaartrajectkaart eerste klas voor het vaste woon-werktraject.
Deze rechter, die eerste klas reist, maakt bezwaar tegen de salarisspecificatie van maart 2015: daarop was, naar haar mening, te veel ingehouden voor eerste klas reizen. De rechtbank verklaart het bezwaar ongegrond, later bevestigt de Centrale Raad van Beroep dat.
Het wordt anders als de rechter vanaf 1 september 2017 gebruik gaat maken van de zogenoemde PAS-regeling. Daardoor werkt ze niet vier maar drie dagen, en hoeft ook maar drie dagen met de trein naar haar werk te reizen: op de heenweg in de daluren en op de terugweg in de spitstijden. Ze verzoekt de rechtbank dan ook om haar reiskostenvergoeding nader te bezien. De vergoeding die zij voor het reizen per eerste klas moet betalen vindt ze onredelijk, terwijl het voor de rechtbank voordelig uitpakt. Dat verzoek wijst het rechtbankbestuur af.
De rechtbank kiest voor een forfaitaire vergoeding uit eenvoud. Het doorbelasten van de kosten op basis van feitelijk individueel gebruik zou tot een onevenredige administratieve belasting leiden. In de eerdere uitspraak over deze kwestie oordeelde de Centrale Raad al dat dit terecht is.
Ook nu wordt de rechter, aldus het rechtbankbestuur, niet onevenredig benadeeld nu het verschil tussen de daadwerkelijk gemaakte meerkosten en het forfaitaire bedrag per maand dat de rechter aan de rechtbank moet betalen, niet meer dan € 9,69 per maand bedraagt. Bij de berekening van dit bedrag wordt geen rekening gehouden met de lagere kosten van het reizen in de daluren, omdat dit een eigen keuze is van de rechter. Tegen die visie gaat de rechter in beroep.
Met een beroep op het Verplaatsingskostenbesluit 1989 en de Verplaatsingskostenregeling 1989 betoogt zij dat de kosten van het reizen niet volledig aan haar worden vergoed. Dit betekent ook dat de rechtbank zich als werkgever ten onrechte en zonder haar instemming een deel van haar salaris toe-eigent. Verder vindt zij dat het rechtbankbestuur bij de berekening van het verschil tussen het forfaitaire bedrag en de meerkosten niet alleen rekening had moeten houden met het minder reizen als gevolg van de PAS-dag, maar ook met het feit dat de helft van haar reizen voor het woon-werkverkeer in daluren plaatsvindt.
De Centrale Raad van Beroep oordeelt in zijn uitspraak van 24 mei 2019 dat het de werkgever niet is toegestaan om aan de betrokken ambtenaar een hoger bedrag in rekening te brengen dan die meerkosten – want dat is, in de woorden van de Raad, ‘ongerechtvaardigde verrijking’. De rechtbank moet de reiskostenvergoedingen voor deze rechter herzien. De rechtbank wordt ook veroordeeld in het betalen van de reiskosten van de rechter in beroep, € 13,50 – het treinkaartje van haar woonplaats naar de Centrale Raad van Beroep in Utrecht. Omdat de rechter op de dag van de zitting haar PAS-dag had, bestaat geen aanleiding voor vergoeding van verletkosten.
