Wel vindt de Haagse voorzieningenrechter het begrijpelijk dat er twijfel is over de rechtsgeldigheid van de vierde en vijfde anti-witwasrichtlijn die aan het UBO-register ten grondslag ligt.
Openbaar maken
Op grond van deze richtlijnen moeten de EU-lidstaten een register aanleggen waarin juridische entiteiten zoals vennootschappen, stichtingen en trusts als de ‘uiteindelijk begunstigden’ (ultimate beneficial owners, UBO’s) worden vastgelegd en voor het publiek openbaar gemaakt. Deze openbaarheid moet een afschrikkende werking hebben op personen met plannen om geld wit te wassen of terroristische activiteiten te financieren.
Privacyschending
Volgens Privacy First is dit een massale privacyschending die ook persoonlijke veiligheidsrisico’s creëert. Volgens de stichting is onvoldoende aangetoond dat er een dwingende maatschappelijke noodzaak is voor de inbreuk op de grondrechten van UBO’s, waardoor die inbreuk niet proportioneel is. De mogelijkheid van afscherming van UBO-gegevens tegen openbare raadpleging biedt volgens Privacy First bovendien onvoldoende waarborgen. Er zou een aanzienlijk risico zijn dat deze gegevens door datalekken, hacks en menselijke fouten op straat komen te liggen. Ook is er een kans op identiteitsfraude, aldus de stichting.
Privacy First heeft de Haagse voorzieningenrechter daarom gevraagd het UBO-register per direct onrechtmatig te verklaren en eiste in kort geding buitenwerkingstelling dan wel schorsing van de Nederlandse wetgeving die er in het kader van de verplichte implementatie van de richtlijnen is gekomen, of om in ieder geval de openbaarheid van de gegevens te schrappen.
Geen ruimte voor toets
De rechter gaat daar niet in mee. Met de Staat is hij van oordeel dat zolang de vijfde witwasrichtlijn onverkort van kracht is, de Staat “niet in een positie gebracht kan worden waarin hij evident in strijd handelt met die richtlijn”.
Zoals Privacy First zelf ook erkent, komt het oordeel over de rechtmatigheid van een Europese richtlijn toe aan het Hof van Justitie van de EU, dat zich hierover tot nu toe niet heeft uitgesproken. Daardoor ziet de rechter in kort geding geen ruimte om de rechtmatigheid van de implementatiewetgeving te toetsen. Met deze door Privacy First beoogde toets loopt de stichting “op de muziek vooruit”, aldus de rechtbank.
Twijfel begrijpelijk
Wel begrijpt de Haagse rechter dat er twijfel kan zijn over de rechtsgeldigheid van de richtlijnen als het over de openbaarheid van gegevens gaat. Daarbij kent hij een groot gewicht toe aan een kritisch advies van de Europese privacy-toezichthouder European Data Protection Supervisor (EDPS) uit maart 2017. Niet is uit te sluiten dat de hoogste Europese rechter zal oordelen dat het openbare karakter van het register zich niet verhoudt met de privacyrichtlijnen, aldus de voorzieningenrechter. Maar zelf stelt hij hierover geen prejudiciële vragen aan het Europese Hof, omdat een Luxemburgse rechter op 13 november 2020 dit al heeft gedaan.
Fraudegevoelig
Privacy First overweegt of zij in hoger beroep zal gaan tegen het vonnis van de Haagse rechtbank en ziet tevens de uitkomst van een vergelijkbare Luxemburgse zaak bij het EU Hof met vertrouwen tegemoet, schrijft zij in een bericht op Twitter.
Ook de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) liet eerder weten niet enthousiast te zijn over het UBO-register, omdat het fraudegevoelig zou zijn en de handhaving ervan beperkt effectief. De gedeeltelijke openbaarheid stuit bij de KNB eveneens op bezwaren. En ook veel advocaten zijn kritisch, onder andere vanwege de bureaucratische rompslomp die ze verwachten en omdat het met het register beoogde doel volgens hen niet zal worden behaald.
