Ondanks de commotie rond de rechtspraak van de laatste tijd gaan de rechtbanken en gerechtshoven vol goede moed de dialoog met burgers aan tijdens de zogeheten ‘Meet the judge’-bijeenkomsten eind november. Hiermee wordt geprobeerd de afstand tussen de Rechtspraak en de samenleving te verkleinen. De rechters krijgen wel handvatten aangereikt die zij kunnen gebruiken bij het voeren van de gesprekken en bij (lastige) vragen van burgers. Zo bleek uit een rondgang die Mr. deed langs deelnemende instanties.
Op woensdag 24 november worden bij verscheidene rechtbanken en gerechtshoven in heel Nederland ‘Meet the judge’-bijeenkomsten georganiseerd. Het doel is de dialoog tussen de Rechtspraak en de samenleving te verbeteren. Sommige rechtbanken en gerechtshoven organiseren de bijeenkomst in het eigen gebouw. Andere kiezen voor een gesprek ‘buiten de deur’, bijvoorbeeld in een hogeschool of de plaatselijke bibliotheek.
In 2009 organiseerden de rechtbanken en hoven open dagen die werden bezocht door totaal 45.000 mensen. De rechtbanken Haarlem en Amsterdam en het Hof Amsterdam koppelden daar voor het eerst een ontmoetingsbijeenkomst voor burgers en rechters in de Balie in Amsterdam aan vast. “Vanwege groot succes is dit concept nu overgenomen door bijna alle rechtbanken en sommige hoven in Nederland”, vertelt Renée Nolen woordvoerster van de rechtbank Haarlem.
“Burgers met verschillende achtergronden hadden zich vorig jaar aangemeld. Van hoogopgeleid tot minder hoogopgeleid en van rechtenstudent tot middelbare scholier. Ook het gezelschap van deelnemende rechters was zeer gemêleerd.”
Marjemme van Poelgeest, woordvoerster van het Hof Amsterdam, legt uit waarom dit concept zo succesvol was: “Het is heel laagdrempelig en de eenvoud van het concept is de kracht. Op deze manier kunnen we achtergrondinformatie geven over bijvoorbeeld hoe een rechter te werk gaat en hoe een proces verloopt. Daarmee hopen we nader tot de burger te komen en wat zichtbaarder te zijn. Een zaak als Wilders wordt in de pers heel erg uitvergroot, maar dat is geen doorsnee zaak. Dat laat niet zien hoe een ‘gewoon’ proces verloopt.”
Een lastige tijd
De rechters worden geïnstrueerd over hoe zij tijdens de ‘meetings’ de gesprekken het beste kunnen voeren. Elke rechtbank is vrij in het geven van deze instructies. “Onze instructies aan de rechters volgen nog. Maar natuurlijk mag er niet over individuele en andermans rechtszaken worden gesproken”, aldus Nicole van Wordragen (woordvoerster van de rechtbank Maastricht). Het is duidelijk dat het niet de bedoeling is dat rechters juridische adviezen geven.
Het schijnt bij dit soort aangelegenheden nog wel eens voor te komen dat mensen komen aanzetten met een tas vol met documenten van een eigen rechtszaak waar ze nog mee zitten.
Woordvoerster Nolen vertelt: “Ook de rechters in Haarlem worden van te voren gebriefd over de ‘do’s and dont’s’.” Volgens haar kunnen de bezoekers hun mening over de rechtspraak wel uiten en wordt daar ook naar geluisterd, maar blijven ‘hot items’ als minimumstraffen onbesproken.
Een woordvoerster van een andere rechtbank geeft aan dat de rechtbanken zich wel realiseren dat het momenteel een lastige tijd is. Zij laat weten dat de komende weken het nieuws goed in de gaten wordt gehouden, zodat de rechters kunnen worden voorbereid op eventuele (lastige) vragen van burgers over actuele kwesties.
‘Speeddaten’
De rechtbank Maastricht hield vorig jaar eveneens een open dag. Hier kwamen zo’n 2100 bezoekers op af. Van Wordragen vertelt dat dit jaar de insteek een totaal andere is: “De open dag was heel laagdrempelig. Mensen konden anoniem binnenlopen en nagespeelde zittingen bijwonen. Maar bij de ‘Meet the judge’- bijeenkomsten gaat het om een echte dialoog tussen burger en rechter. Er bestaat momenteel een zekere afstand tussen de rechtspraak en de burgers en die kloof proberen we onder andere hiermee te overbruggen. Dat betekent dat we kleinschalig te werk gaan. Totaal kunnen 64 mensen deelnemen. Zij worden opgesplitst in acht groepen. Die groepen nemen plaats aan een tafel waaraan ook twee rechters zullen zitten. De rechters rouleren elke ronde. Totaal doen 16 rechters, die allemaal gespecialiseerd zijn in verschillende rechtsgebieden, mee. Jong en oud.” Volgens Nolen staan alle rechters er wel voor open om mee te doen aan ‘Meet the judge’. “Ik zou niet willen zeggen dat een bepaald soort rechter zich voor deze avond heeft aangemeld.”
In Den Haag zullen 12 rechters en 60 burgers met elkaar gaan ‘speeddaten’. In Haarlem en Amsterdam gaat het om vergelijkbare aantallen: 10 rechters en 50 burgers respectievelijk 16 rechters en 80 burgers. De gesprekken vinden plaats in drie rondes van telkens een halfuur. In de eerste ronde is vooral aandacht voor de rechter als persoon. Hoe word je een rechter? En hoe is het om rechter te zijn? In de tweede ronde worden onderwerpen als het werk en de macht van een rechter en de totstandkoming van een vonnis besproken. In de laatste ronde zal het gaan om de moeilijke kanten van het vak. Wat zijn de dilemma’s? Wat zijn moeilijke zaken? Welke hulpbronnen kan een rechter gebruiken? En wat doet een rechter als hij het echt niet weet? Van Wordragen: “We houden deze onderwerpen als leidraad aan, zodat wie iets hebben om op terug te vallen.”
Rechter op bezoek
De rechtbank en het Hof Arnhem doen het anders. Hun rechtsprekers gaan op bezoek bij organisaties die hebben aangegeven het interessant te vinden om met een rechter op hun eigen locatie in gesprek te gaan. Annemarie van den Brink, woordvoerster van het Arnhemse hof, vertelt waarom de rechters zelf op pad gaan: “Wij hadden het idee dat de drempel voor mensen op deze manier lager zou zijn dan wanneer zij naar het Paleis zouden moeten komen. Het idee blijft echter hetzelfde. Het gaat om het gesprek tussen rechter en burger over de rechter als persoon en zijn werkzaamheden en over zaken die leven bij burgers.”
Tot nu toe zijn er afspraken gemaakt met Milieudefensie Arnhem, een scholengemeenschap en de Islamitische Unie Culturele Stichting Arnhem. “Bij elke afspraak zal zowel een rechter als een raadsheer aanwezig zijn. Er is heel veel belangstelling vanuit de rechtspraak om mee te doen. Rechters vinden het leuk om over hun werk te vertellen. En in de media verschijnen steeds meer berichten over de rechtspraak. Het is daarom goed dat rechters zélf eens over hun werk spreken. Daarbij hopen ze rechtstreeks feedback van burgers te krijgen. Ik kan me voorstellen dat die reacties ook intern worden besproken.”
Van Poelgeest van het Hof Amsterdam benadrukt dat er echt naar de burgers geluisterd zal worden: “Het is een dialoog dus het is de bedoeling dat de deelnemers hun ideeën of vragen met de rechters kunnen delen.”
