Rechtsbijstandverzekeringen voor strafzaken zijn een wassen neus. Ze lijken vooral geldklopperij. De advocaatkosten worden namelijk over het algemeen alleen gedekt als een veroordeling uitblijft. En voor die situatie is wettelijk bepaald dat de staat voor de kosten opdraait. Een zinloze verzekering dus, zo stelt de strafrechtadvocatuur. Zelf geld sparen, is het advies.
Er zijn verzekeraars bij wie je als particulier of ondernemer rechtsbijstand in (bepaalde) strafzaken kunt verzekeren. Sommige vergoeden de kosten van de raadsman op voorhand. De verzekerde moet dan echter vaak alles terugbetalen als hij wordt veroordeeld. Er zijn ook verzekeraars die achteraf vergoeden als de rechter niet tot een veroordeling komt. Maar de vraag is waarom je überhaupt een verzekering zult afsluiten als de verzekeraar niet uitkeert bij een veroordeling, en bij een niet-veroordeling de staat toch tot kostenvergoeding verplicht is (artikel 591a van het Wetboek van Strafvordering).
Dat vraagt Bart Nooitgedagt, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, zich ook af. Complete onzin noemt hij het. “In beginsel heb je gewoon recht op vergoeding van de advocaatkosten door de staat als geen straf of maatregel wordt opgelegd. Daarvoor kun je een verzoekschrift indienen bij de feitenrechter die het laatste oordeel heeft gegeven. Hij zal in redelijkheid een bedrag vaststellen dat de staat moet vergoeden. Dat kan (deels) afgewezen worden, maar dat gebeurt zelden. Een verzekering is daarvoor dus eigenlijk niet nodig.” Volgens Nooitgedagt is het enige voordeel van een verzekering – die vooraf vergoed – dat je de garantie hebt dat je een advocaat kunt betalen. Hoe lang de procedure ook duurt. “Maar daarin bestaat wel weer het risico dat je dat achteraf weer allemaal moet terugbetalen. Dus eigenlijk kun je je alleen verzekeren als je weet dat je zelf een advocaat kunt betalen.”
De verzekeraars geven een totaal verkeerde voorstelling van zaken, vindt strafrechtadvocaat Willem Jan Ausma (Ausma De Jong Advocaten). “Het is gewoon niet duidelijk wat je nu eigenlijk aan zo’n verzekering hebt. Bovendien ga je toch geen premie betalen voor vergoeding die wettelijk geregeld is?” Hij wijst erop dat in andere landen een rechtsbijstandsverzekering voor strafzaken soms wel nuttig kan zijn. “België kent een regeling als artikel 591a niet, dus dan heeft een verzekering wél een toegevoegde waarde.”
Strafrechtadvocaat Job Knoester (Nolet Advocaten) geeft het advies om vooral zelf geld opzij te zetten voor het geval je een advocaat nodig hebt. “Verzekeren onder de voorwaarde dat je bij een veroordeling alles moet terugbetalen heeft echt geen enkele zin. Ik ben überhaupt niet zo’n voorstander van verzekeren. Verzekeringsmaatschappijen kijken niet naar het belang van de mensen, maar naar hun portemonnee.”
Zorg uit handen
De verzekeraars zijn het evident met de advocatuur oneens. Hoewel ARAG erkent dat de staat in principe de rechtsbijstand bij een niet-veroordeling zal vergoeden, zegt de verzekeraar dat het toch zeker nuttig kan zijn om een verzekering af te sluiten. Woordvoerder Anne-Luut Dijkstra: “In schrijnende zaken zoals dood en letsel door schuld en misdrijven in de uitoefening van een ambt of beroep vergoeden wij sowieso vooraf. In die zaken zullen we – ook bij een veroordeling – de kosten niet op de verzekerde verhalen. En in andere zaken zullen wij bij het uitblijven van een veroordeling de kosten op de staat verhalen. Dat hoeft de verzekerde dan niet zelf te doen. Die zorg nemen wij uit handen.”
Een woordvoerder van DAS zegt nog: “De rechter kijkt in een artikel 591a-procedure altijd heel kritisch naar het kostenplaatje. Zo zal hij bijvoorbeeld niet tot vergoeding beslissen als de ex-verdachte door eigen onhandig handelen in de procedure is geraakt. Dat doen wij wel. Daarnaast vergoeden wij ook de advocaatkosten indien wordt vergeten een verzoekschrift als bedoeld in artikel 591a in te dienen of als die te laat wordt ingediend. In die zin kunnen wij extra zekerheid bieden.”
ROLAND, een van oorsprong Duitse rechtsbijstandsverzekeraar die sinds 2010 ook voet aan de grond heeft in Nederland, promootte onlangs zijn verzekering in strafzaken voor ondernemers nog op de LinkedIn-groep van de Nederlandse Orde van Advocaten. ROLAND vond het echter niet opportuun om (inhoudelijk) te reageren. Meldenswaardig is dat op hun website het volgende staat: “Uniek is dat binnen de dekkingsfeer van de polis ook kostendekking geldt als u verdacht wordt van een met opzet gepleegd strafbaar feit. Alleen in geval van een vonnis waarbij sprake is van een veroordeling wegens een opzettelijk begaan strafbaar feit, vervalt de verzekeringsdekking met terugwerkende kracht.” Ook in dit geval lijkt een verzekering dus niet erg zinvol.
