“Dit gaat de rol van het OM te boven”, zegt Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak in een publicatie van NRC. Naves werd naar eigen zeggen pas “na aandringen informeel” door het OM geïnformeerd over het nieuw te voeren beleid aangaande strafbeschikkingen.
Binnen dat nieuwe beleid wil het OM bij delicten waar een maximale celstraf van zes jaar kan worden opgelegd voortaan strafbeschikkingen de norm maken. Het zou gaan om zo’n 70.000 zaken per jaar die niet meer voor de rechter zouden komen, maar door het OM zelf afgehandeld gaan worden.
Rechtspraak ontlasten
Het OM neemt de ingrijpende stap naar eigen zeggen om zowel de Rechtspraak als het gevangeniswezen te ontlasten. Wachttijden voor rechtszaken lopen de laatste tijd zienderogen op, en gevangenen die een relatief korte straf uitzitten, worden sinds december 2024 al drie dagen eerder vrijgelaten om de capaciteitsproblemen in de PI’s tegen te gaan.
Die goede bedoelingen ten spijt, maakt Naves zich echter ernstige zorgen, aangezien het OM middels een strafbeschikking geen celstraf kan opleggen. “De rechter legt in dit soort zaken geregeld een gevangenisstraf op”, licht Naves zijn bezorgdheid toe. “Vooral in het geval van recidive, wanneer een taakstraf en geldboete maatschappelijk gezien niet meer volstaan.”
Naves vreest bovendien dat het aangekondigde OM-beleid het vertrouwen van de samenleving in de rechtsstaat aantast. “Het debat over straftoemeting moet breed, maatschappelijk en ook politiek gevoerd worden, waarbij ook de rechter een belangrijke rol heeft.”
Mislukte executies
Ook vanuit politiek Den Haag, en zelfs vanuit het OM zelf, klinken kritische geluiden. Zo maken Tweede Kamerleden van diverse partijen, waaronder NSC en SP, zich zorgen dat het vaker toepassen van strafbeschikkingen leidt tot mildere straffen. Dat terwijl het huidige kabinet in het verleden juist aankondigde strenger te willen gaan straffen.
Het nieuwe beleid zou ook kunnen leiden tot een toename in het aantal “mislukte executies”, zo laten niet bij naam genoemde officieren van justitie weten in het artikel van NRC. Zij voorzien dat veelplegers en buitenlanders boetes niet betalen en niet komen opdagen bij een eventuele taakstraf. Er is dan, omdat het een OM-strafbeschikking betreft, geen vervangende hechtenis mogelijk, waardoor de executie van de opgelegde straf eenvoudigweg faalt.
‘Slecht nieuws’
Ook onder juristen maakte de aankondiging van het OM de nodige reacties los. Zo laat een advocaat op LinkedIn weten dat er “beslist wat meer kleine strafzaken afgedaan kunnen worden zonder de strafrechter. Maar er zijn wel betere waarborgen nodig. Het is van belang dat er rechtsbijstand van een advocaat komt.”
Een rechter reageert ook en voorziet complicaties: “Wanneer je als verdachte de geldboete niet betaalt of de taakstraf niet uitvoert, komt jouw strafzaak alleen maar veel later op zitting bij de politierechter. Dat heeft doorgaans voordelen voor de verdachte. Voor slachtoffers brengt dit mee dat ze nog langer moeten wachten.”
“Eng verhaal”, zegt een andere advocaat. “De slager die zijn eigen vlees keurt. Dat kan nooit goed gaan. Dit is slecht nieuws voor de rechten van verdachten en een eerlijk opsporingsproces.”
