Rechtszaak? Dat wordt dokken

Delen:

Een gigantische stroom loodgieters. Daar moesten zo’n 240 juristen zich afgelopen vrijdag een weg door banen voor ze hun symposium bereikten. De toegang tot de rechter in het geding was de bewust dubbelzinnige titel – het ging over de wet verhoging griffierechten. Organisatoren OSR en de VAR hadden als locatie de Jaarbeurs Utrecht uitgezocht, waar kennelijk ook een sanitaircongres plaatsvond. “Toen ik in deze lounge-achtige zaal binnenkwam moest ik aan een feestje denken,” sprak Tom Barkhuysen (hoogleraar staats- en bestuursrecht Universiteit Leiden), “maar de wet verhoging griffierechten heeft eerder een goede loodgieter nodig dan dat wij hier een feestje kunnen vieren.”

Zaak verloren is écht pech

Dagvoorzitter Theo Simons, president van de Centrale Raad van Beroep, begon met een overzicht van het wetsvoorstel. Hij wees op de korting voor de on- en minvermogenden en de middeninkomens. 60% van de mensen die een beroep doet op de rechtspraak valt sowieso onder die categorieën. De meeste rechtzoekenden hebben het dus niet al te breed. Maar de korting komt te vervallen als een zaak verloren wordt, want dan betaal je het tarief van de wederpartij – bijvoorbeeld een groot bedrijf. “Echt vreselijk,” mompelden delen van het publiek zachtjes.

Principieel én juridisch onhoudbaar

Toen Tom Barkhuysen vervolgens aan het woord kwam, ontspande de zaal zich even. De hoogleraar met zijn prettige stemgeluid en gesmeerde presentatie was een genot om aan te horen. “Ik begin met een basiscollege rechtsstaat, normaal gesproken voor m’n tweedejaarsstudenten,” zei hij. “Maar het zou in de Tweede Kamer misschien ook gegeven moeten worden.” Een van de grondbeginselen van de rechtsstaat is een effectieve toegang tot de rechter. De overheid hoopt dat een deel van de mensen af gaat zien van een rechtszaak, om financiële redenen. Marktwerking op de toegang tot de rechter dus. “Daar moet je principieel tegen zijn,” aldus Barkhuysen.

Maar ook meer juridisch is het voorstel niet houdbaar volgens de hoogleraar. Verschillende zaken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens én van het Hof van Justitie in Luxemburg staan er aan in de weg. Een extra probleem vormt de bestuurlijke boete. In het strafrecht hoeft de beklaagde geen griffierecht te betalen, maar in het bestuursrecht moet je betalen om je te kunnen verdedigen tegen zo’n boete. Barkhuysen sloot af met de aanbeveling in ieder geval een evaluatiebepaling in de wet op te nemen. Maar vanwege het mogelijke “draconische effect” hoopte hij vooral “dat dit voorstel het niet overleeft.”

Vijf dagen, tuurlijk joh

De Haagse advocaat Harm Gelderloos illustreerde aan de hand van overzichtelijke kostentabellen de vele gekke scenario’s die het wetsvoorstel oplevert. In eerste aanleg vallen de tarieven nog mee, maar met name in het hoger beroep worden ze superhoog. “Door snel en voortvarend beroep in te stellen is een bedrijf snel van een zaak tegen een particulier af,” schertste Gelderloos, wat hem gegiechel in de zaal opleverde. Een spontaan hoongelach steeg op toen hij de termijn noemde, die de Raad voor de Rechtsbijstand moet gaan hanteren om een inkomensverklaring te verstrekken: vijf werkdagen. De aanwezige advocaten waren duidelijk een iets langere reactietijd gewend. En in grote zaken kunnen de griffierechten wel oplopen tot een kwart miljoen… Zelfs voor rijke rechtspersonen wordt procederen dan onbetaalbaar. “Dit werkt wel héél nivellerend,” merkte Gelderloos op. “Opvallend links voor ons rechtse kabinet.”

Arme bestuursorganen

Na nog talloze andere voorbeelden sprak Ruurd Koopmans, directeur juridische zaken van de Sociale Verzekeringsbank. Zelfs voor een enorm bestuursorgaan als dat zullen de griffierechten een hoge kostenpost worden, zei hij. Bestuursorganen voeren nu eenmaal rechtszaken, verliezen zo nu en dan en zullen dan dus veroordeeld worden de griffierechten te betalen. Kunt u nagaan hoe belastend een hele gewone €17500,- per zaak voor een kleine gemeente als Tytsjerksteradiel wordt. Koopmans vond dat er ook voor de bestuursorganen korting gegeven moest worden in bijzondere omstandigheden, niet alleen aan particulieren met een laag inkomen.

De gemeentelijke ombudsman van Amsterdam, Ulco van de Pol, vertelde tot slot over zijn beroep. Hij wees erop dat hoewel procederen straks heel duur wordt, de gang naar de ombudsman nog steeds gratis is. Hij is zelf een bestuursorgaan en kan dus bijvoorbeeld op kosten van de overheid een deskundigenadvies aanvragen. Het allerlaatste woord was natuurlijk aan de dagvoorzitter. Theo Simons riep de advocaten op veel over oneerlijke gevallen te procederen, mocht de wet er eenmaal komen. De rechter mag immers niet oordelen over de wet zelf, maar wel over individuele gevallen.

De afsluitende borrel werd niet massaal bezocht. Best gek, want oké, de middag stemde misschien somber, maar er was toch ook heel wat gelachen. En laten we vooral onthouden dat het hier om een voorstel gaat: misschien is het nog niet te laat. De loodgieters die ook richting station liepen waren gelukkig wél in een opperbest humeur, maar die hadden dan ook niet nagedacht over de mogelijke griffierechtenveroordeling die hun nog boven het hoofd hangt.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven