Afgelopen week stond er in Vrij Nederland een groot artikel over het tbs-stelsel. Onder andere werd verslag gedaan van het verloop van de tbs van John. In de zomer van 2010 viel de journaliste Tatiana Scheltema met haar neus in de boter. Ze woonde een uiterst bijzondere zitting bij ten overstaan van het hof te Arnhem.
Het ging om de vraag of de tbs van John zou moeten worden verlengd of niet. De behandelaar van John had ik wel als getuige opgegeven, maar het OM had geweigerd om voor de oproeping zorg te dragen. Vervolgens kwam de behandelaar op mijn verzoek vrijwillig. Ze had nogal wat informatie. Anders dan uit het verleningsadvies bleek vond zij het immers verantwoord dat de tbs van John onvoorwaardelijk zou worden beeindigd. Dat overviel de rechters wel. Waarom dat dan niet opschrijven? Het openhartige antwoord bezorgde mij in ieder geval kippenvel. De behandelaar mocht het wel zeggen, maar niet opschrijven. Het advies zou de directeur van de tbs-instelling immers in aanvaring kunnen brengen met de minister, maar objectieve criteria om John langer vast te houden waren er volgens haar niet.
De verklaring van de gedragswetenschapper bevatte nog een schokkend element. Ze legde ook uit dat de eerdere intrekking van de verlofmachtiging van John een politieke achtergrond had. Op het ministerie zou men namelijk extra voorzichtig met deze tbs-er zijn. Nu zou de weigering om hem nog verder met verlof te laten gaan direct gerelateerd zijn aan een artikel, eerder in maart 2010 in De Telegraaf. Een artikel over het verlof van John.
Vooral de afgelopen jaren hebben meerdere advocaten, waaronder ikzelf, geageerd tegen de te grote rol van de minister van justitie in het tbs-stelsel. Hiermee wordt dan onder meer gedoeld op het feit dat de minister verlofmachtigingen verleent en dat hij beslist over longstay-aanvragen. De zaak van John toont zonneklaar aan dat politieke verantwoordelijkheid van invloed is op individuen. Dat politieke kleur een rol speelt bij de vraag of iemand in vrijheid wordt gesteld of niet. Dat klinkt niet als Nederland, maar is het gewoon wel.
Naast het feit dat dit verslag over de zitting van John een aantal schokkende elementen vertoonde is het artikel in de Vrij Nederland in mijn ogen weliswaar kritisch, maar positief te noemen. Duidelijk wordt aandacht gevraagd voor het feit dat het systeem uiteindelijk wel werkt. Dat het mensen en daarmee de samenleving beter maakt. Toch reageerde de kliniek alwaar John verblijft tamelijk opvallend. John werd geisoleerd. Akkoord, officieel is er een andere reden. Men vertelde mijn client dat ze hem slecht nieuws zouden gaan brengen. Zijn nieuwe behandelaar wilde immers nu opeens toch adviseren om de tbs te verlengen. Het hoe en waarom blijft vooralsnog vaag, maar omdat men dacht dat John onvoorspelbaar en agressief zou kunnen reageren hebben ze hem maar afgezonderd. Ik heb nog even teruggekeken of ik niet iets had gemist, maar de verslaglegging duidde er alleen maar op dat John niet gewelddadig meer was. Kennelijk heeft men uit het verre verleden willen putten om dit te rechtvaardigen. En mijn client? Hij veronderstelt toch dat het stuk in Vrij Nederland er mee te maken heeft. En er gaat het verhaal zo liet hij optekenen dat een der directeuren van de kliniek in ieder goed heeft samengewerkt met de staatssecretaris Teeven en de minister Opstelten. Is john achterdochtig of heeft hij een punt en wordt openheid gewoon afgestraft?
