Ingezonden Mededeling
Het element vertrouwen is essentieel en noodzakelijk voor het handhaven van een rechtsstaat gebaseerd op gelijkwaardigheid en democratie en voor het bereiken en het handhaven van een aanvaardbaar welvaartsniveau.
Vertrouwen is naar haar aard geen blind vertrouwen (dat zou namelijk onderwerping zijn en is in strijd met het beginsel van de gelijkwaardigheid) maar berust op objectieve en geobjectiveerde feiten en uitgangspunten waarover via publiek debat maatschappelijke consensus is. Breed gedragen vertrouwen in een complexe samenleving kan slechts standhouden als deze primair is gebaseerd op 1) de betrouwbaarheid van de overgrote meerderheid van de individuele deelnemers aan het maatschappelijk verkeer, 2) de betrouwbaarheid van verstrekte en beschikbare informatie, en 3) actieve inspanning van overheden, instellingen en professionals om het in hen gestelde vertrouwen te verdienen.
Dit vertrouwen moet gevoed worden. Dit besef lijkt in Nederland het laatste decennium nogal flink te zijn weggezakt met een richtingloze bureaucratische wildgroei als gevolg. Er wordt op grote schaal de hand gelicht met de voor vertrouwen noodzakelijke voorwaarden. De ene crisis na de andere duikt op waaruit blijkt dat het door het individu gegeven vertrouwen in de maatschappelijke instituties wordt beschaamd, van crises en fraudes tot voorzienbare, maar toch niet voorkómen, gezinsdrama’s tot en met het uit vele affaires blijkende gebrek aan normbesef in de rechterlijke macht.
Basisvertrouwen
De voor het individu ondoordringbare bureaucratische wildgroei tref je aan in vele publieke domeinen, van toenemende formele regelingen en toezicht op de financiële wereld en accountantscontrole, via het niet fundamenteel oplossen van de monetaire problematiek in Europa en de Verenigde Staten tot aan de volledig vastgelopen werkelijke implementatie van de rechten van het kind waardoor (vooral psychische en meestal niet direct aan de oppervlakte zichtbare) kindermishandeling (ook in Nederland) gewoon doorgaat en plegers niets in de weg wordt gelegd. Daarmee wordt het beginsel van de gelijkwaardigheid van alle individuen, ook als zij nog kind zijn, niet gerespecteerd en met voeten getreden. Alle mooie protocollen en verdragen ten spijt zijn in de huidige praktijk plegers meer gelijk dan slachtoffers.
Om Nederland weer als verlicht land op de wereldkaart te zetten moeten we om te beginnen het basisvertrouwen van het kind en de rechten van het kind respecteren en daarmee – met andere aan ons verwante landen – een voorbeeldfunctie gaan vervullen. Waar moeten (opgroeiende) mensen immers hun basisvertrouwen aan ontlenen als hun basisvertrouwen waar ieder kind van nature mee op de wereld komt (dikwijls al voor dat zij kunnen praten) voor zo velen al wordt beschaamd door volwassen mensen en pretentieuze instellingen waaraan zij zijn toevertrouwd, maar waar zij door machtsongelijkheid ook aan zijn overgeleverd. Deze kinderen zijn de volwassenen van morgen. Een levenslang trauma, angst en depressie, en op basaal niveau ernstig beschaamd vertrouwen, gebaseerd en daardoor diep (in beelden, geuren en geluiden) verankerd wantrouwen in de medemens, ligt dan in het verschiet. Deze cruciale maatschappelijke problematiek, die strijdig is met de met de mond beleden gelijkheid van alle burgers van Nederland, moet daarom veel hoger op onze maatschappelijke agenda staan. Er zou tenminste ook veel beter naar de weinige echte deskundigen die het trauma en het ontstaan van het trauma op jonge leeftijd begrijpen moeten worden geluisterd en zou niet uitsluitend met oppervlakkige gemeenplaatsen en vooroordelen moeten worden volstaan, waar vervolgens ook nog cruciale contraproductieve beslissingen met rechtsgevolgen op worden gebaseerd. Onze relatieve voorsprong op het gebied van kinderrechten zijn wij 2 inmiddels verloren, maar het is de inspanning waard om deze weer te veroveren. Dit vloeit ook voort uit de, met de mond beleden, uitgangspunten van de grondwet.
Waarheidsvinding en feitenonderzoek
Ook de juridische wereld en de rechterlijke macht is hier mede debet aan door veelal blind te vertrouwen en blind te varen op bureaucratische instellingen die niet beschikken over voldoende rationeel te valideren kennis en methoden, die overigens wel degelijk beschikbaar zijn, en zonder in hun organisatie en maatschappelijke context verankerd zelfreinigend vermogen. De juridische wereld en de rechterlijke macht richten nu vooral het oog op het formele recht en de formele procedures in plaats van op waarheidsvinding, feitenonderzoek en het materiële recht (het recht en de rechtvaardigheid zoals dat door redelijke en redelijk handelende burgers en functionarissen in het dagelijkse leven wordt ervaren en beleefd). Rechters voorop, maar ook advocaten en andere juristen, moeten de grondwet en de eer van hun stand weer als richtpunt gaan zien en waarheidsvinding en feiten weer als hun core business beschouwen, in plaats van zich genoegzaam te verschuilen in de vertekende juridische werkelijkheid.
Recht en rechtvaardigheid als richtpunt, met minder mag geen genoegen worden genomen. Compliance, accountantscontrole, toezicht, toezicht op toezicht en formeel recht zijn verworden tot holle kreten en dito rituelen die niet of niet van harte door het overgrote deel van de individuele deelnemers aan het maatschappelijk verkeer worden gedragen. Kritiek op de politiek en populisme is in dit verband slechts een symptoom van een veel dieper geworteld kwaad in onze samenleving. Door deze onvoldoende opgemerkte foute ontwikkelingen heeft macht ‘de rede’ in onze samenleving al goeddeels overwoekerd en is veel macht feitelijk overgedragen aan de vele ongecontroleerde bureaucratische instellingen in Nederland waar de machtsfactor en hiërarchie overheerst en waar gemakzucht, onverschilligheid en afschuiven van de – inhoudelijke – verantwoordelijkheid van afdruipt.
Het is nog niet te laat. Vele onderstromen in diverse disciplines komen onderbouwd en met deskundigheid, integriteit, rede en diepgaande inzichten op voor het recht en rechtvaardigheid. Het is hoog tijd om het onkruid te wieden en deze overwoekerde bloemen weer te laten bloeien op weg naar een stabiele, rechtvaardige en betrouwbare samenleving.
Drs Ruud H. Veenstra RA
Veenstra Accountancy-Consultants
www.veenstraaccountancy.nl
