PGP staat voor Pretty Good Privacy, een softwareprogramma dat wordt gebruikt voor het versleutelen van digitale berichten, zodat alleen de geadresseerde de inhoud kan lezen. Criminelen maken gebruik van PGP-versleuteling, vaak op aangepaste telefoons, om onderling berichten te versturen die niet makkelijk door opsporingsdiensten kunnen worden onderschept. Advocaten hekelen de rol van het OM en de rechtspraak in deze zaken. Daarover ondertekenden ruim honderd strafrechtadvocaten in oktober 2022 een brandbrief. Nu dat te weinig heeft opgeleverd, doen ze er met een tweede brandbrief een schepje bovenop. De eerste brandbrief werd ondertekend door 134 strafrechtadvocaten, de nieuwe door 96.
EncroChat en SkyECC
De meeste PGP-zaken van de afgelopen jaren betreffen strafzaken waarin sprake is van zware beschuldigingen en de dreiging van jarenlange gevangenisstraf, gebaseerd op bewijsmateriaal uit de interceptie van telecommunicatie van de diensten EncroChat en SkyECC. Maar anders dan in ‘normale’ strafzaken krijgen verdachten in EncroChat- en SkyECC-zaken tot dusverre niet de mogelijkheid om de rechtmatigheid en betrouwbaarheid te (laten) toetsen van die data, doorgaans hét doorslaggevende bewijs. Die rechtmatigheid en betrouwbaarheid worden, zo schrijven de advocaten in hun nieuwe brandbrief, namelijk ‘verondersteld’.
Onschuldpresumptie
Uitgangspunt blijft de onschuldpresumptie, aldus de advocaten. Daarom heeft elke verdachte het recht op informatie en het recht op tegenspraak – onder meer via de mogelijkheid van het ondervragen van getuigen – om zich vervolgens effectief te kunnen verdedigen of uit te spreken voor een rechtbank, zonder enige vooringenomenheid en zonder dat hem of haar beslissingen uit andere zaken wordt tegengeworpen. Maar dat laatste gebeurt niet of onvoldoende.
Strijd met EVRM
Dat vertegenwoordigers van het OM zich in EncroChat-en SkyECC-zaken veelal opstellen als ‘één en ondeelbare’ spreekbuis van het Landelijk Parket, vinden de strafrechtadvocaten ‘tot daar aan toe’. Ontoelaatbaar vinden ze echter (want in strijd met het EVRM en het nationale recht) dat ‘ook de ‘controlerende’ rechterlijke macht zich – zelfs in de fase van het onderzoek ter terechtzitting – steeds vaker opstelt als ‘een en ondeelbaar’. Rechters nemen steeds vaker, beweren de advocaten, niet alleen (rechts)overwegingen maar complete ‘feitenvaststellingen’ één-opéén over uit (tussen)uitspraken in andere zaken, zonder de (exacte) argumenten, verzoeken of verweren uit die andere zaak te kennen.
Ontoelaatbare oordeelsvorming
Deze ontwikkelingen beroven, aldus de strafrechtadvocaten, de individuele verdachte van de mogelijkheid tot controle of tegenonderzoek naar en van doeltreffend commentaar op het belastende bewijs en daarmee van het recht op een eerlijke behandeling van zijn strafzaak. “Wij zien ons – andermaal – genoodzaakt om ons gezamenlijk uit te spreken richting de rechtspraak. Met name in EncroChat- en SkyECC-zaken is inmiddels systematisch sprake van ontoelaatbare oordeelsvorming. Dat het veelal gaat om verdenking van ernstige misdrijven vormt evident geen rechtvaardiging. Van de rechterlijke macht wordt immers niet meer, maar ook niet minder verlangd dan ‘volledig, onafhankelijk en grondig onderzoek te doen naar en te oordelen over’ de onbetwistbare feiten en het toepasselijk recht.”
