De doodstraf, daar zijn wij als weldenkende Europeanen natuurlijk allemaal tegen. Wat dat betreft lopen die Amerikanen toch echt achter. Maar wat kunnen we eigenlijk van ze leren, strafrechtelijk gezien? Die vraag stond afgelopen vrijdag centraal tijdens een levendige cursus door de strafrechtadvocaten Bart Stapert en Derk Wiersum, georganiseerd door OSR Juridische Opleidingen.
Stapert noch Wiersum noch OSR kreeg er een cent voor, want de hele opbrengst ging naar de Stichting Rechtshulp Terdoodveroordeelden.
Amerikanen zijn beter in retorica dan wij Nederlanders, dat is algemeen bekend. Het was dan ook te merken dat Stapert twaalf jaar als advocaat in de Verenigde Staten heeft gewerkt. Met zijn prettige stemgeluid en ontspannen voorkomen wist hij alle dertig cursisten onophoudelijk te boeien. Wiersum, ooit de stagiaire van Stapert in New Orleans, was al niet minder begaafd. Vrolijk wisselden de twee elkaar af met recente wetenschappelijke onderzoeken, interessante weetjes en sappige anekdotes.
Adrenaline
Stapert vertelde onder andere dat hij in de loop der jaren veel positiever was gaan denken over juryrechtspraak. “Ten eerste omdat het leuk is”, zei hij. “Iedereen zit voortdurend naar je te kijken… niets geeft zoveel adrenaline als een juryproces.” Bovendien betwijfelt Stapert of professionele rechters objectiever zouden zijn dan een jury. De twaalf leden van de jury’s in de VS worden zorgvuldig samengesteld uit wel 250 mensen, na een openbare procedure waarin ze bevraagd worden door zowel verdediging als aanklagers. “Onthoud”, benadrukte Stapert, “dat de jury er is voor de vaststelling van de feiten. Ik denk dat juryleden veel steviger met de poten in de modder staan, en beter dan rechters de geloofwaardigheid van getuigen kunnen inschatten.”
Stuiterende rechters
In de Verenigde Staten worden alle getuigen ter zitting gehoord door de rechter en de jury. Het is daar volstrekt normaal dat advocaten bij die getuigen thuis langs gaan voorafgaand aan het proces. Dat is in Nederland wel anders. “Rechters die horen dat jij als advocaat getuigen hebt gesproken ontploffen, die draaien helemaal door, ze gaan stuiteren!” stelde Wiersum. Om er enthousiast aan toe te voegen dat er geen enkele juridische belemmering is contact met getuigen op te nemen, zolang het maar geen getuigen van het OM zijn – zie gedragsregel 16.
Binnen een half uur beslissen: 18 maanden?
Stapert en Wiersum vertelden ook nog uitgebreid over plea bargaining. 95% van de zaken in de VS wordt afgedaan via dit onderhandelingsmechanisme, waarin een lage straf wordt uitgeruild tegen een schuldbekentenis. Kan erg lucratief zijn voor verdachten. Stapert had eens een cliënt die verdacht werd van robbery, waar 5 tot 99 jaar voor stond. Het proces was al begonnen, maar de officier van justitie wilde die middag eigenlijk een nieuw huis gaan bekijken met zijn vrouw. In de lunchpauze kwam toen het aanbod: 18 maanden in ruil voor een schuldbekentenis. Ondanks alle overtuigingspogingen van Stapert – waar hij maar een half uur de tijd voor kreeg – wilde de cliënt er niet aan: de jury kon hem immers nog onschuldig verklaren? Dat laatste gebeurde helaas niet. De man heeft dertig jaar gekregen.
Vlnr: Derk Wiersum, Carla Leentjes, Bart Stapert
“Echt een leuke cursus”, bevestigden de deelnemers in de diverse pauzes tegen elkaar. De dag werd feestelijk afgesloten toen Carla Leentjes, de opleidingsmanager van OSR, binnenkwam met een cheque voor de Stichting Rechtshulp Terdoodveroordeelden, waarbij zowel Stapert als Wiersum nauw betrokken zijn. Ruim 7000 euro was er verzameld. De cursisten applaudisseerden tevreden: niet alleen hadden ze veel opgestoken, ze hadden ook nog eens bijgedragen aan dit goede doel.
