Er zijn nog vele jaren nodig om de complexiteit van de gemeentelijke decentralisaties tot een goed einde te brengen. Dit was de conclusie van Job Cohen en het panel na afloop van de Artikel 1-lezing in de Universiteit Utrecht op 7 april. Het panel bestond uit prof. mr. Remco Nehmelman, hoogleraar Publiek organisatierecht aan de Universiteit Utrecht, drs. Hans Sakkers, hoofd afdeling Europese en internationale zaken van de gemeente Utrecht, mr. Harald Bergmann: burgemeester van Middelburg en lid van de Governance-commissie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten.
Individu
Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en arbeidsparticipatie voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Deze decentralisatie was noodzakelijk in verband met de bezuinigingen tijdens de financiële crisis. Sociale zorg zou op deze manier niet alleen goedkoper worden, maar ook beter en efficiënter. De samenleving is veranderd van een verzorgingsstaat, waarin iedereen gelijk was, naar een participatiesamenleving, waarin ieder ‘het zijne’ krijgt toebedeeld. Zowel Cohen als het panel is voor decentralisatie. “Decentralisatie leidt tot kortere lijntjes met de burger en de zorg wordt meer toegespitst op het individu,” aldus Cohen, die na zijn politieke carrière bijzonder hoogleraar werd aan de Universiteit Leiden, waar hij de Thorbecke-leerstoel bezet. Hij houdt zich daar bezig met de leer van de gemeente en provincie als bestuurlijk, politiek en juridisch systeem.
Kinderpsychiatrie
Er zijn een hoop kanttekeningen te plaatsen bij de huidige situatie, zo blijkt uit het betoog van Cohen. Het feit dat elke gemeente zijn eigen beleid voert, kan op gespannen voet komen te staan met art. 1 uit de Grondwet: het gelijkheidsbeginsel. Een voorbeeld hiervan kwam uit de zaal: in de kinderpsychiatrie krijgt het kind uit de ene gemeente betere zorg dan het kind met dezelfde klachten uit de buurgemeente. Professor Nehmelman vindt dit een confronterende constatering en stelt dat gemeenten genoeg zorg moeten inkopen, zodat burgers de zorg krijgen die zij nodig hebben.
Mantelzorg
Niet alleen de aangeboden zorg, ook de te verwachten participatie van burgers kan tot ongelijkheid leiden, zo merkte professor Nehmelman op. “Laagopgeleiden zullen meer mantelzorg moeten leveren, omdat zij vaker in de buurt van hun ouders blijven wonen dan hoogopgeleiden.” Vanuit de zaal voegde een vertegenwoordiger van het College voor de Rechten van de Mens daaraan toe dat er ernstige zorgen bestaan over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Mannen zijn vaak niet bereid om mantelzorg te bieden en vrouwen die mantelzorg geven, kunnen er niet voor kiezen om meer te gaan werken.
“Die vrouwen hebben blijkbaar de tijd om mantelzorg te verlenen,” reageerde Cohen.
Zoekende
Cohen stelde dat er juridisch geen formele strijd zal zijn met het gelijkheidsbeginsel, mits aan minimumnormen wordt voldaan. Het vaststellen van minimumnormen vindt hij niet de taak van de wetgever, maar van de politiek. Ook zei hij dat er altijd verschillen tussen gemeenten zullen zijn. Dit is niet erg als de procedures maar gelijk zijn, vindt Cohen. In de huidige situatie is er echter nog geen sprake van gelijke procedures.
Burgemeester Bergmann beaamde dit en vertelde dat zijn gemeente nog zoekende is naar een juiste weg in de complexiteit van decentralisering. “Toch zijn gemeenten blij met decentralisatie, want zij opereren graag zelfstandig ten opzichte van de regering,” aldus Bergmann.
Werk aan de winkel
Waarom blijven er dan toch voornamelijk negatieve geluiden doorklinken vanuit de samenleving? Volgens Cohen is het de regering niet gelukt de voordelen van decentralisatie uit te leggen, waardoor er veel maatschappelijke kritiek bestaat. Dit gaat ten koste van het draagvlak en dat is zonde, want hoewel er nog veel werk aan de winkel is, is decentralisatie een stap vooruit, zo stelde Cohen. En dààr was iedereen het over eens.
