U bent gevangen in irrelevantie! Een dergelijke aantijging is voor niemand leuk om te horen, maar vormde wel het prikkelende begin van de tweedaagse conferentie over The Politics of Justice, het afgelopen weekend. De ruim 300 aanwezigen – medewerkers van ambassades, internationale organisaties, het Joegoslaviëtribunaal, het Internationaal Strafhof en vooral een heleboel (buitenlandse) academici – kwamen bij elkaar om het te hebben over de wrange relatie tussen internationaal recht en politiek.
De conferentie was georganiseerd door the Hague Academic Coalition (HAC), een samenwerkingsverband van acht in Den Haag gevestigde onderzoeksinstituten. Een van hen, het International Institute of Social Studies (ISS) bestaat dit jaar zestig jaar en trad als gastheer op. De vestiging aan de Haagse Kortenaerkade, een voormalig PTT-gebouw, was vrolijk versierd met reusachtige rode strikken.
De beroemde Koskenniemi
Juristen geloven dat recht objectief is, maar moeten beter tot zich laten doordringen hoe groot de rol van politiek is. Anders raken ze gevangen in irrelevantie, zo vatte organisator Jeff Handmaker treffend samen wat de Finse professor Martti Koskenniemi twintig jaar geleden betoogde in zijn baanbrekende artikel ‘The Politics of International Law’. Koskenniemi himself was aanwezig en lichtte zijn stelling gloedvol toe.
“Ze zien er nooit zo uit als je denkt”, fluisterde een jonge vrouw uit het publiek haar buurman toe toen Koskenniemi het podium betrad. De autoriteit op het gebied van Critical Legal Studies is klein, mager en blond. Maar zijn retoriek en bijpassende armgebaren bleken groot. “Het is duidelijk waarom we recht nodig hebben”, legde hij uit. “We willen namelijk niet dat de VN (oeps! zei ik dat hardop?), we willen niet dat de internationale gemeenschap zo maar in landen kan interveniëren als die dat ‘nodig’ vindt. Zo’n interventie moet ergens op gebaseerd zijn. Dus hebben we objectieve regels nodig. Maar objectieve regels zijn overduidelijk domme regels. Stel dat je alleen mag interveniëren als er 500 mensen zijn doodgemaakt… dan kunnen dictators dus vrijelijk 499 mensen vermoorden! Het is duidelijk dat interventie ook in andere situaties mogelijk moet zijn, als het echt ‘nodig’ is. Maar wacht, van die term wilden we toch juist af?’
Zoals er in het bovenstaande plaatje twee dieren te ontdekken zijn, maar je ze nooit tegelijkertijd kunt zien, zo spreken juristen soms de konijnentaal van de politiek, dan weer de eendentaal van het objectieve recht, maar nooit die twee tegelijk, vindt Koskenniemi. De zaal reageerde er verdeeld op. Een medewerker van het Joegoslaviëtribunaal benadrukte fel dat er in zijn beroepspraktijk wel degelijk aandacht voor politieke context was. Tijdens de koffie na afloop noemden sommigen de woorden van de Finse professor zelfs ‘allemaal onzin’.
Energie
Koskenniemi heeft echter ook veel medestanders met zijn roep om meer aandacht voor politiek. Zo onderstreepte Vincent de Graaf (adviseur van de Hoge Commissaris van Nationale Minderheden van de OVSE) dat wij groot politiek belang hebben het mensenrechtenbeleid van Rusland serieus te nemen. Tijdens workshops werd de relatie tussen internationaal recht en politiek verder uitgediept.
Al met al waren het niet de meest gezellige onderwerpen die voorbij kwamen: internationale misdaden, de militaire interventie in Libië, het onophoudelijk gevecht tegen corruptie, et cetera. Toch hadden alle bezoekers van de conferentie een energieke blik in de ogen. Want wie krijgt er nu geen energie van een strak georganiseerde conferentie waar louter interessante dingen worden verteld?
