In de rechtspraak is men er steeds meer mee bezig: ADR, oftewel alternative dispute resolution. Dit zijn vormen van geschiloplossing die buiten de overheidsrechter om plaatsvinden. In dit artikel worden de drie bekendste vormen van ADR besproken: mediation, arbitrage en bindend advies.
In de wetenschappelijke literatuur is er steeds meer bewijs voor de kracht van ADR. Met name wanneer mensen een duurzame relatie hebben, dat is wanneer zij ook na het geschil nog samen verder moeten, is ADR een goed alternatief voor de overheidsrechter. Bij ADR is er meer aandacht voor de context van een geschil en gaat het minder om het juridische gedeelte daarvan, dat juist centraal staat bij een procedure bij de overheidsrechter.
Belangrijk om op te merken bij elke vorm van ADR is dat het op vrijwillige basis is: niemand kan gedwongen worden tot ADR als hij liever naar de overheidsrechter wil. Partijen moeten dus gezamenlijk overeenkomen dat hun geschil opgelost wordt door middel van ADR.
Arbitrage
Arbitrage lijkt het meest op overheidsrechtspraak. Je kunt het zien als een particuliere vorm van overheidsrechtspraak, waarbij de rechter niet in dienst is van de overheid, maar een particulier is. De partijen kunnen arbitrage zelf inrichten: zij kiezen een arbiter en bepalen de procesregels. Een voordeel aan arbitrage is dat de arbiter een deskundige kan zijn in het vakgebied waar de zaak over gaat. Er zijn ook arbitrage-instituten voor bepaalde soorten specialistische zaken, bijvoorbeeld voor de bouw. Waar de overheidsrechter vaak geen of weinig kennis heeft over bepaalde specialistische vakgebieden, kan de arbiter dat dus wel hebben. Voor bedrijven is arbitrage ook erg aantrekkelijk omdat de procedure niet openbaar is, zoals overheidsrechtspraak. Het kan daarom reputatieschade voorkomen. Arbitrage eindigt met een vonnis, waarbij de beslissing dus door de arbiter wordt genomen.
Bindend advies
Bij bindend advies is het ook een derde die de beslissing neemt, maar er is een groot verschil met arbitrage. Arbitrage is in de wet geregeld en eindigt met een vonnis, terwijl bindend advies niet in de wet geregeld is, en eindigt met een vaststellingsovereenkomst, waarbij partijen beloven dat ze zich zullen houden aan het advies dat de derde gegeven heeft. Je kunt hierbij denken aan het televisieprogramma ‘De Rijdende Rechter’, dat feitelijk ook een vorm van bindend advies inhoudt.
Mediation
Ook mediation is niet in de wet geregeld. Mediation houdt in dat partijen onder begeleiding van een derde samen tot een oplossing komen. De derde hakt geen knopen door, zoals bij arbitrage en bindend advies, maar begeleidt vooral de communicatie tussen de partijen. De mediator staat niet boven de partijen, zoals de overheidsrechter, de arbiter en de bindend adviseur, maar tussen hen in. Dit is bijvoorbeeld een succesvolle vorm van geschiloplossing bij scheidingen waarbij ook kinderen betrokken zijn, omdat de ouders ook na de scheiding nog samen door één deur moeten kunnen in verband met de zorg voor de kinderen. Mediation eindigt net als bindend advies met een vaststellingsovereenkomst, waarbij partijen beloven dat ze zich aan de gemaakte afspraken zullen houden.
